Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Side 58

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Side 58
En Steinunn er ekki væmin: Hún verst viðkvæmni söguefnisins með íróníu og vitsmunum, og minnir að því leyti á þann Flaubert sem skrifaði um ástamál frú Bov- ary forðum daga. Áhugi hennar á ritferlinu sjálfu og mörgum lögum þess kemur skýrt fram í síðustu bók hennar, Síðasta orðinu. Hún er samfelld paródía á þá bók sem þjóð- in skrifar sjálf, eftirmælin. Og um leið kannski hugleiðing um endalok ritmennsk- unnar, slit allra forma. Mörg önnur verk mætti nefna eftir höf- unda sem hafa haslað sér völl á síðustu fimmtán árum. En hér var öðru fremur ætl- unin að leiða hugann að nokkrum dráttum í sagnalist okkar sem sýna lífsmagn frá- sagnarinnar og möguleika. Eins og áður er hægt að greina á milli munnlegrar og skrif- legrar hefðar og flokka höfunda eftir því. En við sjáum líka dæmi um frjóa víxlverk- an: Einar Kárason sver sig í ætt munnlegra sagnamanna, hann er meira að segja farinn að segja þjóðinni hálflognar sögur í útvarp- ið, en samt hefðu verk hans aldrei orðið svona án módernista einsog Guðbergs Bergssonar. Gyrðir Elíasson er ritmálsmað- ur og snýr við hverju orði þegar hann semur verk sín, en þykist samt vera að segja sögur og nálgast talmálið æ meir. Önnur gjá sem höfundamir eru líka stundum að reyna að brúa er bilið milli persónusköpunar og fléttu sem svo mjög hefur sett svip sinn á skáldsagnagerð 20. aldar. Alvöru höfundar vildu lýsa persón- um, kanna sálarlífið alveg fram í upplausn sjálfsins. Fléttan, hin meginstoð allrar frá- sagnar, vareftirlátin afþreyingarhöfundunt, reyfara- og ástarsagnaframleiðendum, ef til vill vegna þess að menn trúðu því að ekki væri hægt að taka sér neitt vitrænt fyrir hendur í þessari skelfilegu veröld. En það liggur eitthvað „samt“ í eðli allrar skáld- sagnagerðar, hún er þrjóskuleg tilraun til að láta einsog lífið hafi merkingu, og drepa tittlinga til lesandans um leið. Þess vegna hefur verið athyglisvert að sjá að sú grein módemismans sem öðru fremur leikur sér að fléttunni, nefna má menn einsog Borges, Calvino og nú síðast Paul Auster, hefur verið eftirspurð að undanfömu. Hér er líka kostur á örlátri víxlverkan, og íslensk skáldsagnagerð hefur tvímælalaust gott af meiri glímu við fléttuna. Að öllu samanlögðu sýnist mér að þeir sem fást við bókmenntir nú þurfi ekki að láta togstreitu módernisma og hefðar ríða sér á slig. Þvert á móti gefst kostur á frjóum átökum við andstæður munnlegrar og skrif- legrar frásagnarhefðar, persónusköpunar og fléttu, hugmyndafræði og veruleika. I þeim átökum getur það tekist í stöku verki að fortjald fjölmiðlanna rifnar og glittir í upphaf allrar frásögu, fund sjálfs og veru- leika. Jafnvel þótt sá fundur muni héðan í frá ekki komast undan veruleikasýn fjöl- miðlanna, einsog Afríkufari vor í upphafi þessarar sögu mátti reyna á eyðilegum mel í Súdan. Við stöndum öll andspænis sömu myndum, en með því að segja frá íklæðum við reynslu hins einstaka orðum. Frásögnin lifir á þessari hluttekningu, í báðum merk- ingum orðsins. Nýlega tók höfundur þátt í svolitlu samsæti á sænskum lýðháskóla. með skáldum og gagnrýn- endum. og skyldi ræða ..stöðu skáldsögunnar á Norðurlöndum á vorum dögum". Ofanskráðar minnisgreinar voru teknar saman af því tilefni. 56 TMM 1991:3
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.