Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Page 110

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Page 110
Sveitin svarta Sigfús Bjartmarsson. Mýrarenglarnir falla. Mál og menning 1990. 170 bls. Goðsöguieg mögn, órökleg hugsanatengsl, skynjanir á flökti í myndum og meitluðum lín- um var það sem einkenndi síðustu ljóðabók Sigfúsar Bjartmarssonar, An fjaðra (1990). Hún hefur þótt erfið aflestrar enda traustlega reyrð saman og krefst þess að lesandinn rýni glöggt f samtvinnuð brot og langteygða bálka. Að stór- um hluta helgast þessir örðugleikar af því hve „upprunalegur" skáldskapur Sigfúsar hefur orðið á seinni árum. Með orðinu „uppruna- legur“ á ég við að í ljóðum sínum hefur hann hnitað hringi um goðsögur og frumtákn af ýms- um toga svo sem hringi, blóð, gor og rotnun og ofið þau saman við augnablik í lífi samtíma- mannsins; hugsunin hefur í senn verið ævaforn og nútímaleg. Allt þetta er sett fram sem ein- ræða vitundar með sparsömum vísunum út fyrir hana til stuðnings lesendum. Þessi vitund er á vissan hátt tímalaus, í henni er mýta, saga og samtíð ofin í þá hringlaga skynjun sem kveður á um að veran sé samþætting allra lifaðra augnablika á hverri stundu. Á margan hátt er Mýrarenglarnirfalla útfærsla þessa ljóðheims. Sögurnar nýta sér marga af eiginleikum ljóð- anna, byggjast á svipaðri „upprunalegri" hugs- un en hafna ekki beinum vísunum til umhverfisins líkt og þau. Slíkar tengingar eru einnig nauðsynleg forsenda þess að sögurnar nái að þrífast. Ljóðin í An fjaðra snúast fremur um uppruna sköpunarinnar, sjálfan kjarna hinn- ar goðsögulegu, göldróttu hugsunar, meðan frá- sögnin verður að opna sig til fleiri átta eigi hún ekki að koðna niður í sjálfhverfum vaðli. Höktandi hringir Mýrarenglarnirfalla er safn sex smásagna (ein- hverra hluta vegna telur útgefandi aðeins fimrn á bókarkápu) sem allar gerast í norðlenskri sveit, ýmist á kalárunum svokölluðu kringum 1970 eða í einhverjum óljósum, næsta draum- kenndum tíma. I fyrstu sögunni „Heim“ er sagt frá fullorðnum manni sem snýr aftur í eydda hcimabyggð sína og sami sögumaður virðist vera á ferð í síðustu sögunni „Upp“. Tvær sagn- anna „Aðförin“ og „Strandhöggið" eru sagðar af stálpuðum dreng og sagan „Vargakallið" af eldri manni. Rammasagan „Skörðótt fyrir aug- um“ sker sig nokkuð úr hinum vegna nánari tengsla við „hefðbundnar“ smásögur en þar er blandað saman þessum tveimur meginsögu- mönnum bókarinnar, fullorðna manninum og drengnum. Þó hér sé um smásagnasafn að ræða er það engu að síður byggt upp sem ein heild bæði hvað varðar efnistök og sögusvið en einn- ig tengjast sögurnar innbyrðis með ýmsum hlið- stæðum og táknum sem þjappa þeim enn frekar saman. Smásagnabálkar af þessu tagi hafa ekki verið óalgengir á tuttugustu öld, allt frá því að James Joyce sendi frá sér Dubliners þar sem einmitt efnistök, sögusvið og svipuð frásagn- artækni tengdu sögurnar saman. Kosturinn við slíkar innbyrðis tengingar smásagna er að í bókarformi mynda þær miklu sterkari heild en ef þær væru samtíningur úr ýmsum áttum. í Mýrarenglunum þjónar þessi samtenging einn- ig markmiði „heimssköpunar" því sögusviðið er, þráttfyrir vísanirtil íslenskrar samtímasögu, skýrt afmarkaður bókmenntaheimur. Fyrsta og síðasta sagan, sem eru eins og áður sagði, sagð- ar af sama (eða svipuðum) sögumanni, mynda ramma utan um verkið, draga hring utan um þau mismunandi sjónarhorn eyðingarinnar sem brugðið er upp. Heimssköpun af þessu tagi er vel þekkt úr módernískum bókmenntaverkum svo sem Danzigtrílógíu Giinthers Grass eða Macondo Gabriels García Marquezar og slíkir heimar hafa jafnan þjónað sem rými utan um eigin lögmál verkanna. Uppákomur sem telja verður ómögulegar utan textans verða fullkom- lega eðlilegar innan hans eins og þegar pers- ónurnar taka flugið en einnig verður heimurinn tæki til að koma til skila inntaki sem tekur í goðsögulegum búningi á sig miklu áhrifameiri mynd en annars væri. Sveitaheimur Mýrarengl- 108 TMM 1991:3
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.