Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Síða 39

EFINN ER ÆÐSTUR ALLRA GILDA
ártöl sem vekja stöðugar spurningar. Ég endurnýja þessar spurningar í
skáldsögum mínum með því að setja þessi vel þekktu ártöl í nýtt samhengi
og geri lesandanum þannig kleift að líta á þáu á annan hátt og draga af þeim
annars konar ályktanir. Auk þess hef ég oít beitt sömu aðferð og Fontane sem
hefur ekki stórviðburði í forgrunninum, heldur minni háttar atburði, at-
burði sem gerast á jaðrinum, í skugga stórviðburðanna.
L.P.: Ef til vill er það hlutverk skáldsagnahöfundarins að uppgötva og benda
á mikilvægi minni háttar atburða eða jaðarfyrirbæra sem aðrir taka ekki eftir.
G.G.: Að sjálfsögðu, og einnig að setja þá í forgrunninn og setja um leið
spurningarmerki við stórviðburðina.
L.P.: Fallegustu blaðsíðurnar í skáldsögunni Víðáttunni eru brúðkaupsskála-
ræða kaþólsks prests frá gamla Austur-Þýskalandi sem ekki varð neitt upp-
rifinn af gervihrifningunni yfir sameiningunni. Hann lýsir því yfir að efinn
- jafnvel gagnvart hans eigin Guði - sé æðstur allra gilda, hann sé það sem
tefla ætti ffam gegn hinum nýju trúarbrögðum „fjármagnsins“ og spá
manna um „land þar sem smjör drýpur af hverju strái“ handa öllum. Ég veit
ekki hvort þessi prestur er til í raun og'veru. Hins vegar er skáldsagan þín
raunveruleiki og ég velti fyrir mér hvort skáldsagan sé ekki besti skólinn til
að læra að efast...
G.G.: Ég held að lærdómurinn sem við getum dregið af þessari öld hér í
Evrópu, og vitaskuld í öðrum heimsálfum, sé sá að orsök flestra þeirra
hörmunga sem yfir okkur hafa dunið sé sú að við höfum ekki efast nógu
fljótt, að við höfum ekki gert efann að meginreglu. Við höfum sett traust
okkar á vonina, framfarirnar, peningana og efnahagsmálin, en ef við hefðum
látið efasemdir okkar skýrar í ljós hefði þessi öld ekki orðið jafn hörmuleg
og raun ber vitni. Hvað sjálfan mig varðar, þá gengur þetta ákall um að efast
eins og rauður þráður í gegnum allar mínar bækur, allt ffá þeirri fyrstu,
Blikktrommunni. 1 skáldsögunni Úr dagbók snigilsins er meira að segja per-
sóna, skálduð persóna, sem heitir Efi. Þar gekk ég út ffá deilum Hegels og
Schopenhauers og reyndi að þróa áfram meginregluna um efann. Presturinn
sem birtist í Víðáttunni, þessi aukapersóna í skáldsögunni, leikur stórt
hlutverk í brúðkaupi Mörtu Wuttke, dóttur Fontys, því hann áttar sig á því
að hin nýgifta Marta hafði daginn áður óbilandi trú á kommúnistaflokknum,
en hafði nú strax tekið nýja trú. Því tekur presturinn, sem er vitaskuld aðeins
staddur þarna í prestserindum, sig til og heldur skálaræðu, viðstöddum til
TMM 1998:1
29