Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Síða 68

SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
og horfir á veruleikann með augum barnsins. Hann sér að keisarinn er
berstrípaður og veit að allt er mögulegt fyrir tilverknað ímyndunaraflsins.
Að sjálfsögðu verður áhorfandinn að taka farsanum með sama hætti, því
þar ríkja önnur lögmál en í daglegu lífi eða alvarlegri leiklist. „Nema þér
verðið einsog börnin ...“ gætu verið einkunnarorð farsahöfundarins. Veru-
leiki hans lýtur ekki lögmálum rökvísinnar - eða réttara sagt: hann býr yfir
sinni eigin rökvísi einsog draumurinn og getur sýnst sannari en sjálfur
veruleikinn. í þeirri list að gera hið ótrúlega ekki aðeins trúverðugt heldur
beinlínis sannfærandi er Dario Fo óviðjafnanlegur meistari. í því efni minnir
hann kannski helst á þaulæfðan stórlygara sem aldrei breytir um raddhreim,
lýsir hlutum og smáatriðum útí æsar, forðast hið þokukennda og óhlut-
bundna, lyftir aldrei augabrúninni hvað sem á gengur. Kannast menn ekki
við stílinn úr kvikmyndum Busters Keatons?
La Commune
Árið 1968 var Dario Fo orðinn þreyttur á að vera trúður smáborgaranna. Þá
myndaði hann óháðan leikflokk, Nuova Scena, og stofnaði tveimur árum
síðar leikarakommúnuna La Commune í Mílanó ásamt eiginkonunni. Sama
ár sagði hann skilið við kommúnistaflokkinn, en var eftir sem áður talinn
stórhættulegur undirróðursmaður af þeim sem með völdin fóru.
Nú hafði hann yfir að ráða leikhúsi sem var óháð opinberum styrkjum.
Á verkefnaskránni voru byltingarkennd verk hans sjálfs. Meðal þeirra voru
„Stjórnleysingi ferst af slysförum“ (1970) og „Við borgum ekki! Við borgum
ekki!“ (1974). Fyrra verkið er byggt á örlögum þriggja manna sem voru
ranglega dæmdir og hafa setið inni tæpa fjóra áratugi. Verk Fos fundu
hljómgrunn hjá æ stærri hópum, ekki síst stúdentum og verkamönnum.
Alþýðleiki hans og hugmyndafræðileg baráttugleði hafa haft ómæld áhrif á
frjálsa leikhópa á Ítalíu.
Dario Fo sagði í Köln árið 1980: „Þegar okkar á meðal er talað um
gamanleiki eigum við alls ekki við hlátur hlátursins vegna. Það er ekki um
það að ræða að fá meira loft í lungun. Gamanleikhús merkir að hlæja í
meðvitund þess að gera skal útaf við andstæðinginn, stéttaróvininn. Það
merkir að gera að engu goðsagnir smáborgaranna og auðmagnsins og
sérstaklega að brjóta þær helgu reglur sem gera það að verkum að valdið
sýnist vera ginnheilagt. Máttugasta vopn kerfisins er að það þykist vera
heilagt. Hlátur valdsmanna er ævinlega illur.“
58
TMM 1998:1