Uppeldi og menntun - 01.06.2015, Side 37

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 24(1) 2015 37
hAnnA rAgnArsdóTTir
Þroski, hegðun og líðan
Niðurstöður rannsókna sem gerðar voru fyrir um 20 árum bentu oft til þess að ætt-
leiddu börnin ættu við námsörðugleika og sálfræðileg vandamál að stríða (Brodzin-
sky og Brodzinsky, 1992; Wierzbicki, 1993), og röskun á tengslamyndun sem rakin
var m.a. til dvalar þeirra á stofnunum (Borders, Black og Pasley, 1998; O’Brien og
Zamostny, 2003; Stams, Juffer, Rispens og Hoksbergen, 2000). Rannsóknir hafa sýnt að
skortur á tengslum og afræksla á stofnunum er hættuleg þroska barna (Bowlby, 1951;
Spitz, 1956). Vöntun á geðtengslum er einnig talin stuðla að ógagnrýninni vinsemd,
en þá sýna börn ókunnugu fólki óhóflega ástúð án varúðar (Chisholm, 1998).
Niðurstöður nýrri rannsókna benda til þess að ættleiðing geti stuðlað að farsælum
þroska barna sem hafa verið skilin frá kynforeldrum sínum við fæðingu (Dalen og
Theie, 2012; Johnson, 2002; Stams o.fl., 2000) og að ættleiddum börnum geti vegnað
vel í kjörfjölskyldum sínum og í námi (Dalen, 2005; Dalen og Rygvold, 2006; Lindblad,
Dalen, Rasmussen, Vinnerljung og Hjern, 2009; Rushton o.fl., 2013), en jafnframt að
opin samskipti og samheldni í fjölskyldum skipti þar miklu máli (Brodzinsky, 2006;
Linville og Lyness, 2007). Niðurstöður rannsókna hafa bent til þess að mikilvægt sé
fyrir börnin að fjölskyldur þeirra ræði opinskátt um ættleiðinguna við þau (Beckett
o.fl., 2008; Brodzinsky, 2006; Hawkins o.fl., 2007).
Raaska og félagar (2012) benda á að þó að börn á barnaheimilum fái minni örvun
og tækifæri en önnur börn, sem valdi truflun á þroska þeirra, sýni rannsóknir að flest
ættleidd börn frá barnaheimilum nái að vinna upp þroskatruflanir hjá kjörfjölskyldum
sínum. Samt sem áður sé hlutfall ættleiddra barna sem fá sérstakan stuðning í nýja
landinu hærra en annarra barna. Enn fremur hafi nokkrar rannsóknir sýnt að árangur
ættleiddra barna í skólum sé verri en jafnaldranna. Nokkrar rannsóknir hafa því verið
gerðar þar sem leitast er við að skoða tengslin milli skorts á örvun og tengslaröskunar
á unga aldri annars vegar og verri námsárangurs en jafnaldra í skólum hins vegar.
Sjálfsmynd, aðlögun og tengsl við upprunalandið
Unglingsárin eru tími mikilla breytinga og þroska. Unglingar takast á við spurningar
um hverjir þeir séu, hvernig þeir líkist öðrum eða séu öðruvísi og hvað framtíðin beri
í skauti sér. Ættleiddir unglingar takast á við enn frekari áskoranir er þeir velta fyrir
sér sjálfsmynd sinni út frá tengslum við upprunafjölskylduna annars vegar og kjör-
fjölskylduna hins vegar og hvað það þýði að vera ættleiddur. Fyrir ættleidda unglinga
sem hafa litarhátt eða útlit ólíkt kjörfjölskyldunni getur slík sjálfsskoðun leitt til þess
að þeir upplifi jaðarstöðu og litla sjálfsvirðingu (Mohanty og Newhill, 2011).
Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar á aðlögun ættleiddra barna og ungmenna að
heimkynnum í nýju landi og mótun sjálfsmyndar þeirra. Niðurstöður þeirra benda til
þess að þau hafi aðlagast vel og eru skýringarnar á því ekki síst taldar góður stuðning-
ur og umhyggja í kjörfjölskyldunum (Marcovitch o.fl., 1997; Palacios, Román, Moreno
og León, 2009; Rushton o.fl., 2013; Vinnerljung, Lindblad, Hjern, Rasmussen og Dalen,
2010).
Rannsókn Mohanty og Newhill (2011) með 100 ættleiddum asískum ungmennum
beindist að því að athuga aðlögun þeirra, sjálfsmynd og líðan með tilliti til jaðarsetn-
ingar. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að stuðningur við félagsmótun hafi