Uppeldi og menntun - 01.06.2015, Qupperneq 90

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 24(1) 201590
meiri árAngUr, vAlFrelsi Og ráðdeild?
vali á námi, en með þessu viðhorfi eru ósjálfbær hagkerfi heimsins og stjórnvöld sem
halda þeim úti fríuð af allri ábyrgð á þessari þróun (Piketty, 2014). Þagað er um nýlegt
efnahagshrun í þessu sambandi.
Skýrsluhöfundar setja fram „lausn“ á þessum vanda með því að telja það farsælast
að atvinnulífið móti inntak náms í framhalds- og háskólanámi „til að menntakerfið
styðji betur við verðmætasköpun í landinu“ (bls. 52). Þannig væri best hægt að „draga
úr atvinnuleysi háskólamenntaðra“ (bls. 52). Þetta er mikilvægur liður í þeim gildum
sem lögð eru til grundvallar, þ.e. að meginmarkmið menntunar sé að búa til sveigjan-
lega einstaklinga sem geti auðveldlega lagað sig að hagsmunum (stór)fyrirtækja og
þannig megi tryggja sem best að þeir gangi ekki um atvinnulausir.
árangUr, ValfrElsi Og ráÐDEilD – MEginstEf
sKÝrslUnnar
Meginstef skýrslunnar er aukin áhersla á árangur, valfrelsi og ráðdeild. Þessi þrjú
hugtök móta kaflaskiptinguna í skýrslunni. Hér verður hver kafli fyrir sig ræddur og
fjallað um nokkrar af þeim fullyrðingum sem þar koma fram, framsetningu þeirra,
inntak og átök sem eru um þessar fullyrðingar í fræðaheiminum.
Árangur
Þegar rýnt er í orðræðu skjalsins um árangur kemur skýrt fram hvaða skilningur er
lagður í það hugtak. Hinni hlutbundnu pósitívísku nálgun er hampað sérstaklega og
látið að því liggja að hægt sé að mæla árangur skóla og kennara út frá einkunnum
nemenda og að fjölþjóðlegar kannanir OECD og fleiri séu raunverulegur mælikvarði
á gæði menntakerfa. Rætt er sérstaklega um árangursröðun Íslands í samanburði við
aðrar þjóðir sem hafi verið „áberandi verri árið 2012 en í fyrri könnunum“ (bls. 16).
Ekki er því haldið til haga að árið 2009 hafi verið nokkuð góð útkoma. Ekki er held-
ur bent á að útkoman árið 2012 hafi verið mjög svipuð útkomunni árið 2006 í lestri,
sbr. myndina hér fyrir neðan. Þá er þess ekki getið að þessi árangursmunur milli
ára sé víða algengur í löndunum í kringum okkur og erfitt hafi verið að skilgreina
nákvæmlega ástæður þess fræðilega. Eins er algjör þögn um aukna misskiptingu á
Íslandi frá árinu 2000 sem tók alvarlega dýfu í kjölfar hrunsins en börnum sem lifa
undir fátæktarmörkum fjölgaði um 20% frá 2008–2012 (UNICEF, 2014). Líklegt er að
áhrif hrunsins hafi verið komin fram að fullu árið 2012 en hafi verið óveruleg árið
2009.
510
490
470
2000 2003 2006 2009 2012
Mynd. Meðalútkoma 15 ára íslenskra nemenda í lestri á PISA-prófum frá 2000–2012