Reykjalundur - 01.06.1968, Qupperneq 4

GUÐMUNDUR M. ÞORLÁKSSON:
Brautin rudd
S.I.B.S. þrjátíu ára
Hvað munu þeir menn hafa hugsað, er fyrstir
litu jökla íslands rísa úr hafi? Loksins land -
ekkert annað en jöklar, eftir langa og torsótta
siglingu um veglaus höf. Þeir voru í leit að landi
- friðarreit, þar sem þeim mætti auðnast að lifa
ókomna ævidaga við sjálfsforræði, svo sem þeir
höfðu áður gert og vinna aftur það dýrasta, sem
af þeim hafði verið tekið - frelsið.
Og þeir stigu á land - þetla norðlæga eyland,
sem umvafið var víðáttu úthafsins á alla vegu -
þetta mikilúðlega land, sem ekkert mannlegt
auga hafði litið, engin mannleg vera troðið fót-
um.
En þetta land var ekki jökli hulið, svo sem
þeim virtist þó í fyrstu. Gróðursæl láglendi, iðja-
grænir dalir og grasið lá í legum. Skógivaxnar
hlíðar, þar sem engin tönn hafði skert brum-
knappa trjánna, og engin öxi hafði fellt stofna
þeirra til fcldar. Og hér var kyrrð. Ekkert hljóð
harst að eyrum þeirra annað en söngur fugl-
anna, ómur fossanna í fjarlægð og mjúkur þyt-
ur blævarins í grasinu. Ekkert mannvirki, enginn
vegur - ekki svo mikið sem götuslóði eftir dýr.
Á hverju hausti eftir að óáran ísaldar lauk
hafði grasið á grundinni og lauf trjánna fallið
til jarðar, og frjómoldin þykknaði æ því meir.
Aldirnar liðu ein eftir aðra og breiddu græðandi
voð yfir hið nakta berg, og að sama skapi óx
gróðurinn.
En stórmenni þau af konungakyni, sem fyrstir
gistu þteta land og slógu eign sinni á það, höfðu
af illri nauðsyn orðið að yfirgefa auð sinn og
óðul í föðurlandi sínu - þann auð, sem veitti
þeim lífsbjörg og öryggi. Eigi var því annað til
ráða, en færa sér í nyt allsnægtir hins nýja lands,
svo sem kostur var.
En auðlindir þess gengu til þurrðar, og landið
fékk ekkert í staðinn. Er skógana þraut, byggðu
menn bæi sína úr torfi. Og þegar landið var
orðið snautt, varð fólkið einnig fátækt. Áður en
langir tímar liðu bjó þjóðin í lágkúrulegum mold-
arhreysum og þjáðist af skorti. Svartidauði,
stórabóla, ásamt hafísum, eldgosum og hungri
hrjáði hinn auma landslýð. Fólkið stóð ráðþrota
- kunni engin ráð önnur en helzt þau að heita á
dýrlinga og heilaga Guðs móður, en það stoðaði
oftast harla lítið, og virðist svo, sem þau liafi
meira virt sáluhjálp skjólstæðinga sinna en lík-
amleg mein þeirra. En öll él birtir þó upp um
síðir að nokkru, lengur eða skemur, og hinum
stóru sóttum og plágum tók að linna.
Með rannsóknum á beinum landnámsmanna,
2
REYKJALUNDUR