Reykjalundur - 01.06.1968, Page 9

ar, geimferðir og gervihnettir eru hættir að
valda undrun, rafeindatækni er gífurleg nú orðið,
og þannig má lengi telja. Samt eru þau ráð, sem
tiltækileg eru frá tæknilegu sjónarmiði og nýtast
til varnar hrörnun líffæra, næsta fátækleg og vel-
flest áratuga gömul. Leikfólk spyr lækna, hví
tækni nútímans sé ekki beitt, þegar það verður
fyrir meiri háttar truflun á t. d. hreyfingum út-
lima. Tæknin leyfir, að hægt sé að stjórna gervi-
hnetti frá jörðu, en hins vegar þekkist ekki, að
fótur, sem hefur lamazt, geti látið að stjórn á
ný fyrir tæknivinnubrögð nútímans. Þrátt fyrir
tröllauknar framfarir í meðferð slysa, verður
svo að vera enn, að meiri háttar slys skilja eftir
sig spor í formi truflaðra hreyfinga úllima. Sá,
sem missir útlim eða limi, fær gerfilim, sem ekki
getur talizt viðunandi á öld tækniþróunar. Gerfi-
limur, sem gerður er í dag eftir ströngustu kröf-
um, af hugviti og með bezta fáanlega handbragð-
inu, er frumstæður forngripur, þegar hann er
skoðaður við hlið t. d. geimfars eða rafeinda-
reiknara og í ljósi nútímatækninnar. Maður, sem
missir hönd sína, fær úlbúnað, sem er svo ófull-
kominn frá tæknilegu sjónarmiði, miðað við
tækni á öðrum sviðum, að hann getur ekki
skammlaust veifað hendi í kveðjuskyni geim-
farinu, sem hefur sig til lofts með alla þá tækni
innanborðs, sem hefði þurft að leggja í tilbún-
ing handar hans. Dæmið á að undirstrika, að
lækni í tilbúningi hjálpartækja væri á öðru stigi
í dag, ef fjármagni og hugviti hefði verið veitt
þangað í svipuðum mæli og tíðkazt hefur á ýms-
um öðrum sviðum. I sama ljósi er það furða,
að engin tök eru á því í dag, notandi öll heimsins
tæknibrögð að gera vöðva, sem hefur lamazt, not-
hæfan á ný, jafnvel ekki að gera eftirlíkingarút-
búnað í stað lamaðs vöðva.
Reglan „það, sem Guð hefur skapað, er svo
fullkcmið, að ekki er hægt að bæta það eða eft-
irlíkj a“, er vissulega í fullu gildi og verður, en
höfundur reglunnar mundi ekki telja nærri sér
höggvið, þótt hugvit, snilli og fjármunir væru
sameinuð til að bæta úr afleiðingum sjúkdóma
eða slysa. Og eflaust kemur að því. Sem kunnugt
er, hefur flutningur líffæra hafizt og notkun
gerfiefna tíðkast um skeið. Þetta er á frumstigi
og ennþá enginn látið sig dreyma um að beita
slikum aðferðum við hluta miðlaugakerfisins.
Sköddun á því veldur truflun á hreyfifærum og
skynfærum. Sköddun á hreyfifærunum sjálfum
má jafnvel lítt bæta. Þannig er fárra kosta völ á
þeim vettvangi. Hins vegar er líklegt, að gerð
verði „einföld“ stjórnarkerfi fyrir lamaða útlimi,
og útlimi, sem misst hafa hreyfingarhæfni af öðr-
um sökum. Rafeindaleg stjórnun gerfilima er nú
á dagskrá lilraunastofnana og einnig sams konar
stjórnun á hreyfingum lamaðra útlima. Rafork-
an er tekin frá líkamanum sjálfum og mögnuð
upp í þann styrkleika, sem þarf til að knýja til-
búin vélstjórnunartæki í stað þess, sem skaddazt
hefur.
Þetta á þó langt í land, og nú í dag og um
næstu framtíð verður mannkynið að styðjast við
þær aðferðir, sem notaðar eru nú og hezt reyn-
ast: Þjálfun og æfingar til hreyfinga, verka, at-
hafna og vinnu, notandi til ítrustu þá líffæralegu
möguleika, sem ennþá eru fyrir hendi eftir að
sjúkdómur er genginn yfir eða slys bætt. Beri
maður þær aðferðir saman við áætlaða framtíð-
armöguleika eru þær næsta fábrotnar og fátæk-
legar. I mörgum tilvikum breyta þær þó gangi
mála til hins betra fyrir hlutaðeigandi sjúkling,
fyrir aðra eru þær hjálplegar, en í sumum atvik-
um eru þær til einskis.
Hér hefur helzt verið drepið á lækninsfræðileg
atriði endurhæfingar, en þær mynda aðeins hluta
endurhæfingaaðgerða nútímans. Félagslegi hluti
þeirra er stærri og skiptir jafnan megin máli,
ekki sízt vegna þess, að læknisfræðilegu atriðun-
uin, sem hér koma við sögu, eru takmörk sett,
og mun svo verða lengi. Trúlega mun svið félags-
legra þarfa í endurhæfingu minnka að sama
tkapi og árangur læknisfræðilegu hliðar hennar
eykst.
Á íslandi verða nýjungar á sviði endurhæfing-
ar ekki skapaðar. Eins og áður verðum við að
sækja fræðilegar og tæknilegar nýjungar til
Framhald á bls. 61
REYKJALUNDUR
7