Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.2013, Qupperneq 44

S
em lítil stelpa með ljósar
fléttur stóð hún oft við glugg­
ann á heimili sínu á Djúpa­
vík, horfði út yfir hafið og velti
því fyrir sér hvað væri hand­
an fjallanna. Alheimur hennar var
staðsettur í faðmi fjallanna sem um­
kringja Reykjarfjörð syðri og byggðin
á bak við fjöllin háu voru henni aðeins
kunn af frásögum, sögum sem henni
voru sagðar. Nú er hún komin aftur,
sextíu árum síðar, til þess að fanga í
mynd sögur fólksins sem býr í einni
afskekktustu sveit landsins. Mynd
sem unnin er af ást og virðingu, af
því að hvergi í heiminum hefur henni
liðið eins vel og á Ströndum.
Í millitíðinni hefur hún reynt meira
en margur. Í lífi Maríu Guðmunds­
dóttur er aldrei lognmolla, ævi henn­
ar hefur verið ævintýri líkast, fram­
andi flestum og fullt af andstæðum.
Hún hefur sigrað heiminn sem feg­
urðardrottning og fyrirsæta, lifað ljúfu
lífi í ljósi frægðar og frama og seinna
sem tískuljósmyndari. Sigrarnir eru
stórir en það eru sorgirnar líka. María
hefur gengið í gegnum dali svo djúpa
að á stundum var erfitt að sjá ljósið
framundan. Hún hefur þurft að takast
á við höfnunina sem fylgdi þeirri upp­
götvun að hún væri ekki barn foreldra
sinna, hrottalega nauðgun og af­
leiðingar hennar, þunglyndi, doða og
drykkju, að leggjast inn á geðdeild og
glíma við krabbamein. En eftir allt, og
þrátt fyrir allt, stendur hún uppi sem
sigurvegari og lítur sátt yfir farinn veg.
Við hjartarætur
Hún er orðin 71 árs og farin að njóta
þess að hægja á, alltaf með annan
fótinn á Ströndum þar sem hún hef­
ur aðsetur í kaffihúsinu í Norður­
firði. Hingað er hægara sagt en gert að
komast að vetrarlagi. Snjórinn lokar
vegum og stundum dettur bæði raf­
magn og símasamband út. „Nú er
að fara skella hér á fárviðri og búast
heimamenn við að rafmagnið fari
af í sveitinni. Þá getur internetsam­
bandið líka farið, það verður alla­
vega ekki hægt að hlaða tölvuna. Ef
þú reynir að ná í mig og ég svara ekki
þá er það út af veðrinu og afleiðing­
um þess,“ sagði í tölvupósti frá Maríu
skömmu fyrir fyrirhugaða brottför. En
við vorum heppin, vegagerðin ákvað
að ryðja veginn fyrir heimamenn sem
sátu fastir fyrir sunnan daginn áður
en við lögðum í hann.
„Bíddu bara, þú átt eftir að koma
inn í fjallasalinn,“ sagði María þegar
við hringdum frá Hólmavík og
dáðumst að fegurðinni sem blasti við
á þessari ferð. Og þvílík fegurð. Það
er eins og tíminn hægi á sér og nátt­
úran nái tökum á okkur, ferska loft­
ið, heiður himinninn og jörðin snævi
þakin. Fjöllin í vetrarbúningi, klædd
í hvíta kjóla. „Hér ert þú við hjarta­
rætur,“ segir hún þegar við komum.
Hér er búið að aðgreina kjarnann frá
hisminu og einfaldleikinn og ein­
lægnin ráða ríkjum.
Tvær svartklæddar konur
Hún bíður brosandi í dyragættinni og
veifar, þegar við keyrum inn heim­
keyrsluna, svartklædd frá toppi til táar
og tilbúin með fiskisúpu sem hún ber
á borð fyrir okkur á meðan hún segir
sögur úr sveitinni.
María er alltaf í svörtu. „Þá þarf ég
ekki að eiga eins mikið af fötum og
ella. Fólk tekur ekkert eftir því hvort
ég sé alltaf í sömu fötunum eða ekki
ef ég er alltaf í svörtu. Það er voða
þægilegt,“ útskýrir hún. „Þegar ég hitti
Vigdísi fyrst vorum við báðar í svört­
um fötum. Einhvern tímann var ég að
grínast í henni með það að ég yrði að
hætta að ganga í svörtu því það gengi
ekki að við værum alltaf tvær svartar
rústir. Við værum eins og Wathne­
systurnar sem var aldrei hægt að
greina í sundur því þær voru alltaf
eins klæddar,“ segir hún og hlær.
Nefnd Vigdís er Grímsdóttir, rit­
höfundur og sambýliskona Maríu.
„Við höfum ferðast mikið saman.
Eitt ferðalagið var til Nýju­Mexíkó
þar sem ég var að eltast við indjána
og vistarverur þeirra og hún skrifaði
bókina Hjartatungl og bláir fuglar.
Dóttir hennar var í Japan en á meðan
við vorum úti þá flutti hún aftur heim,
og heim til móður sinnar. Þá sagði ég
Vigdísi að flytja bara inn til mín og það
hefur verið svo gaman að hún er þar
enn. Ætli það séu ekki um tuttugu ár
síðan. Við eigum mjög góðan húmor
saman og erum sjaldan ósáttar, erum
helst ósammála um pólitíkina en ég
er svo ópólitísk að ég verð aldrei voða­
lega reið,“ segir hún kímin.
Ólíkir heimar
Á ferðum sínum um heiminn hefur
hún séð ýmislegt. En hvergi hefur
hún séð glaðara fólk en á Srí Lanka,
gamla Ceylon, eins og hún orðar
það. „Við fórum oft á sérstaka staði
fyrir myndatökur. Í einni ferðinni
fórum við í gegnum Indland. Við
lentum að kvöldi og keyrðum á hót­
elið í myrkri. Birtan frá ljósastaurun­
um var dauf en ég sá að gangstétt­
irnar voru þaktar sekkjum sem lágu
þar hlið við hlið. Næsta dag vissi ég
að þessir sekkir voru fólk sem svaf
og að á morgnana var sent út fólk til
þess að hirða þá upp sem ekki lifðu
af.“
Hótelgarðurinn var vel afmark­
aður með hárri steyptri girðingu en
eftir hádegið ákvað María að hætta
sér út fyrir þetta verndaða svæði.
Hún komst ekki langt. „Um leið og
ég gekk út fyrir hliðið kom að mér
kona sem var klædd sarí og var að
betla með barn í fanginu. Ég sá strax
að barnið var dáið. Það voru flugur í
augunum á því og það var ekkert lífs­
mark með því. Þetta er ein erfiðasta
sjón sem ég hef séð. Ég snerist á hæli
og fór aftur inn á hótel og fékk ein­
hvern fúkyrðaflaum á eftir mér sem
ég skildi sem betur fer ekki.“
Frá Indlandi lá leiðin til Srí Lanka.
„Þar voru allir svo hreinir og flestir í
hvítum klæðum, brosmildir og fal­
legir. Jú, þar var betlað en þar sá ég
samt að fólk gat líka verið glatt þrátt
fyrir fátæktina. Það þurfti ekki það
sem við þurfum, öll þessi þægindi.
Það hefur gefið mér mikið að fá
að líta inn í margar vistarverur. Ég sá
að það sem ég hélt að skipti öllu máli
skipti aðra engu máli. En það máir
ekki út óréttlæti. Það er sárt að sjá hí­
býli fólks úr bárujárni eða pappa við
hliðina á öskuhaugum og sjá börnin
leika sér á haugunum, vitandi að þar
leitar fólk sér einnig matar.“
Líf ofurfyrirsætunnar
Nítján ára varð hún fegurðardrottning
þegar hún var krýnd ungfrú Ísland.
Skömmu síðar var hún uppgötvuð
sem fyrirsæta í París og um árabil var
hún ein eftirsóttasta fyrirsæta heims
beggja vegna Atlantshafsins. Þegar
hún hugsar til baka líður henni eins
og hún hafi gengið inn í göng þegar
hún hóf fyrirsætuferilinn. „Þetta var
heimur út af fyrir sig. Ég ferðaðist
um allt og lifði ljúfa lífinu. Auðvitað
var þetta hörkuvinna en það var vel
hugsað um okkur og í raun hafði þetta
ekkert með lífið að gera. Vissulega
var þetta lærdómsríkt að mörgu leiti,
öll þessi ferðalög og allt það, og fyrir
það er ég þakklát því þessi skóli lífsins
hefur gefið mér ofsalega mikið.
En þegar ég steig út úr göngunum
aftur og mætti mínum jafnöldrum þá
gerði ég mér grein fyrir því að lífið sem
ég hafði lifað átti ekkert sameiginlegt
með venjulegu lífi. Ég þurfti að byrja á
byrjunarreit.“
Tískubransinn var þó ekki eins
harður þá og hann er orðinn núna. „Í
gamla daga fólst aðalhættan í strák­
um sem vildu fara út með sætum
stelpum. Auðvitað var þetta ekki al­
saklaust en við vorum mikið færri
sem vorum starfandi fyrirsætur og
tengingin á milli okkar var mikið
sterkari en tíðkast í bransanum í
dag. Ein stúlka, Nico sem var í Andy
Warhol­genginu, var á eitri og það var
alvitað. Stundum mætti hún eins og
ég veit ekki hvað á morgnana en fór
svo inn á klósett og sprautað sig með
heróíni og kom eins og ný manneskja
til baka. Þetta þótti svolítið sérstakt.“
Á þessu eilífa flakki fann María
stundum fyrir tómleika. „Ég bjó á hót­
elum og var oft einmana. Við sem
unnum saman héldum hópinn en
ég var oft ein á kvöldin og þá varð oft
tómlegt. Þá kom sér vel að skrifa dag­
bækur, þá átti ég vin í þeim og gat
Ástir og áföll Maríu
44 Viðtal 27. mars-2. apríl 2013 Páskablað
María Guðmundsdóttir var ein eftirsóttasta
fyrirsæta heims um árabil. Hún ferðaðist um heim-
inn og lifði hinu ljúfa lífi. Hún ólst upp á Djúpavík og
er nú komin aftur á heimaslóðir norður á Ströndum
og gerir upp við fortíðina, ættleiðinguna, nauðgun-
ina og krabbameinið. Hún segir einnig frá ástinni
sem hún hafnaði og sambúðinni með vinkonu sinni
Vigdísi Grímsdóttur, en hún segir það jafn auðvelt að
elska konu og karl.
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal „Lífið sem ég
hafði lifað
átti ekkert sam-
eiginlegt með
venjulegu lífi
„Sagði ég
þér frá því
þegar hann stakk
hnífnum inn í mig?