Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2013, Blaðsíða 16

M
aður finnur hvernig fólk
er að missa vonina,“ seg­
ir Vilhjálmur Bjarnason,
formaður Hagsmuna­
samtaka heimilanna, sem
telur ríkis stjórn Framsóknarflokks­
ins og Sjálfstæðisflokksins ekki hafa
staðið undir væntingum. „Við skilj­
um alveg að það taki þau tíma að
standa við stóru orðin en við getum
ekki beðið endalaust.“ Sjálfstæðis­
flokkurinn siglir lygnan sjó um
þessar mundir en fylgið hrynur af
Framsóknarflokknum, enda eru for­
sprakkar flokksins hættir að tala jafn
afdráttarlaust fyrir skuldaniðurfell­
ingum og þeir gerðu fyrir kosningar.
„Ný sókn“
Í lok mánaðarins á ný ríkisstjórn
hundrað daga starfsafmæli. Þegar
formenn stjórnarflokkanna skrif­
uðu undir stjórnarsáttmálann við
hátíðlega athöfn í Héraðsskólanum
á Laugarvatni lýstu þeir því yfir að
með myndun nýrrar ríkisstjórnar­
innar hæfist „ný sókn í þágu lands og
þjóðar“. Framsóknarandinn sveif yfir
vötnunum og þjóðlegra áhrifa gætti
í stefnuyfirlýsingunni. En hinum al­
menna kjósanda var líklega helst
umhugað um stóru kosningalof­
orðin; hvort ráðist yrði tafarlaust í
stórfelldar skuldaniðurfellingar, eins
og framsóknarmenn höfðu boðað
fyrir kosningar, og hvort skattar fólks
og fyrirtækja yrðu lækkaðir „í þágu
heimilanna“, líkt og sjálfstæðismenn
lögðu áherslu á í sinni kosningabar­
áttu.
Lofaði kjarabótum í sumar
Margt var óskýrt og þokukennt í
stjórnarsáttmálanum en Sigmundur
Davíð gerði landsmönnum það ljóst í
viðtali á RÚV að staðið yrði við stóru
orðin – og það strax í sumar. „Hvenær
munu skuldir heimilanna taka
breytingum?“ spurði fréttakona eftir
blaðamannafundinn og Sigmundur
svaraði: „Heimilin munu væntan­
lega strax finna mun vegna hinna
ýmsu breytinga sem verða innleidd­
ar og einhverjar þeirra koma til fram­
kvæmda strax á sumarþinginu.“
Nú er sumarþingi lokið og engar
áþreifanlegar kjarabætur fyrir skuld­
sett heimili komnar til framkvæmda.
Hins vegar hefur fjöldi fólks mátt þola
hið gagnstæða. Í ljósi þess að bráða­
birgðaákvæði fyrri ríkisstjórnar um
vaxtabætur rennur út um áramótin
mun hámarksfjárhæð vaxtabóta
lækka um helming hjá þeim heimil­
um sem eiga við verstan skuldavanda
að etja. Þeir sem njóta fyrirfram­
greiðslu finna þegar fyrir lækkuninni.
Fjármálaráðherra sagði í sjónvarps­
fréttum RÚV fyrr í vikunni að mögu­
leg framlenging bráðabirgðaákvæðis­
ins yrði ekki tekin til skoðunar fyrr en í
fjárlagavinnunni á næsta ári. Ef ekkert
verður að gert munu þúsundir heim­
ila verða fyrir kjaraskerðingu í milli­
tíðinni; ekki síst fátækt og skuldugt
fólk, sem Framsóknarflokkurinn sæk­
ir líklega stóran hluta fylgis síns til.
„Þetta bitnar harðast á þeim sem hafa
það verst,“ sagði Ágúst Bogason, upp­
lýsingafulltrúi BSRB, þegar DV ræddi
við hann um lækkunina.
Óvissan er verst
„Það sem okkur finnst eiginlega
sárast er að þeir skuli ekki einu sinni
hafa getað stöðvað gjaldþrot og nauð­
ungarsölur í sumar,“ segir Vilhjálmur
hjá Hagsmunasamtökum heimilanna
og furðar sig á aðgerðaleysi ríkis­
stjórnarinnar. „Þetta er að verða ansi
sérstakt. Þeir hafa verið um það bil
þrjá mánuði við völd án þess að gera
nokkuð áþreifanlegt sem skiptir fólk
máli.“
Að sögn Vilhjálms er óvissan
verst af öllu; ólíðandi sé að skuldar­
ar séu látnir bíða í fullkominni óvissu
um það hvort kjör þeirra verði bætt.
DV fjallaði um önnur áhrif þessarar
óvissu fyrr í sumar. „Hún hefur áhrif
á fasteignamarkaðinn og kælir hann.
Fólk verður að vita nokkurn veginn
hvað stjórnvöld hyggjast gera til að
geta tekið ákvarðanir á grundvelli
þess,“ sagði Grétar Jónasson, fram­
kvæmdastjóri Félags fasteignasala, og
hvatti stjórnvöld til að tala hreint út
um það hver áform þeirra nákvæm­
lega væru varðandi skuldaniðurfell­
ingar.
Lofuðu tafarlausum
skuldaniðurfellingum
Forsprakkar Framsóknarflokks­
ins töluðu á þá leið fyrir kosningar
að þeir hefðu skýra áætlun til að
koma til móts við skuldug heimili.
„Til að það sé á hreinu kemur leið­
rétting skulda fram strax,“ skrifaði
Sigmundur Davíð á Facebook­síðu
sína skömmu fyrir kosningar. Að
sama skapi fullyrti frambjóðandinn
Frosti Sigurjónsson á vefsíðu sinni
að skuldaniðurfellingar yrðu strax að
veruleika ef Framsóknarflokkurinn
fengi til þess umboð. Óhætt er að full­
yrða að helsta ástæðan fyrir kosninga­
sigri Framsóknarflokksins var þessi:
kjósendur stóðu í þeirri trú að Sig­
mundur og félagar, ólíkt öðrum flokk­
um, vissu upp á hár hvernig best væri
að koma til móts við skuldsett heimili.
Því kom þingsályktunartillagan sem
Sigmundur lagði fram í sumar mörg­
um á óvart. Með henni má segja að
forsætisráðherra hafi falið Alþingi að
fela ríkisstjórninni að fela nefndum
og starfshópum að kanna hvort og
hvernig mætti efna loforð flokksins.
„Var það þá þannig að Framsóknar­
flokkurinn hafði ekkert plan?“ spurði
Össur Skarphéðinsson, þingmaður
Samfylkingarinnar, í umræðum á Al­
þingi skömmu eftir að ályktunin var
lögð fram og aðrir stjórnarandstöðu­
þingmenn tóku í sama streng. Til að
mynda hæddist Ögmundur Jónasson,
þingmaður Vinstri grænna, að því að
„ríkisstjórnin ætlaði að fara þess á
leit við Alþingi að það samþykkti til­
lögu þess efnis að ríkisstjórnin færi að
kosningaloforðum sínum.“
Ívilnanir til sérhagsmunahópa
Hvað með skattalækkanirnar? Bæði
Framsóknarflokkurinn og Sjálfstæðis­
flokkurinn lofuðu lægri og einfaldari
sköttum fyrir kosningar. Í byrjun
júní hafði Mbl.is eftir Sigmundi Dav­
íð að stefnt yrði að lækkun skatta
strax í sumar og ráðist yrði í einfaldar
skattalækkanir. Sjálfstæðis flokkurinn
boðaði ýmiss konar skattalækkan­
ir og lofaði að létta byrðar almenn­
ings, til dæmis með því að lækka
tekjuskatta, virðisaukaskatt, elds­
neytisgjald, tolla og vörugjöld. Einu
skattabreytingarnar sem komu til
framkvæmda á sumarþingi voru hins
vegar lækkun sérstaka veiðigjalds­
ins og afturköllun á hækkun virðis­
aukaskatts á gistinætur. Þær skatt­
breytingar sem Sigmundur Davíð
sagði að kæmu til framkvæmda í
sumar beinast því einungis að út­
gerðarmönnum og hóteleigendum.
Samneyslan undir hnífinn
Ákvarðanir nýrrar ríkisstjórnar verða
ríkissjóði dýrkeyptar. Lækkun sérs­
taka veiðigjaldsins, sú ákvörðun að
framlengja ekki auðlegðarskattinn,
afturköllun skattahækkunarinnar
á gistinætur og niðurfelling IPA­
styrkja; samtals mun þetta valda
ríkissjóði tekjutapi upp á tugi millj­
arða á næsta fjárlagaári. Það væri
glapræði að mæta tekjutapinu með
lántökum, enda eru vaxtagreiðslur
ríkisins orðnar einn helsti útgjalda­
liður þess og nema 88 milljörðum
á fjárlagaárinu 2013. Að sama skapi
væri fráleitt af flokkum sem lofuðu
skattalækkunum að hækka skatta á
almenning. Eini kostur ríkisstjórnar­
innar virðist því vera róttækur niður­
skurður.
Eins og DV fjallaði nýlega um hef­
ur ríkisstjórnin sett á fót sérstakan
hóp sem hefur það verkefni að leita
leiða til sparnaðar í rekstri hins opin­
bera. Til að mæta fyrrnefndu tekju­
tapi mun ríkisstjórnin þurfa að skera
niður af mikilli hörku. Ólíklegt er að
nokkur sátt náist um slíkar aðgerð­
ir, hvað þá ef starfsmönnum hins
opin bera verður sagt upp í hrönn­
um. Hyggist stjórnarflokkarnir enn
fremur efna kosningaloforð sín um
almennar skattalækkanir þarf að
auka niðurskurðinn enn frekar.
PR-mál í ólestri
Ljóst er að gríðarlegar kröfur eru
gerðar til nýrrar ríkisstjórnar enda
spenntu Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn bogann hátt
fyrir kosningar. Ýmislegt bendir til
þess að stjórnin eigi í stökustu vand­
ræðum með að efna loforðin sem
gefin voru. Ráðherrar kvörtuðu
snemma undan því að staða ríkis­
fjármála væri verri en þeir hefðu
búist við og hver nefndin á fætur
annarri var stofnuð.
Ætla mátti að ný ríkisstjórn myndi
standa sig betur en sú fyrri í kynn­
ingarmálum og almannatengslum,
enda vann stjórnarandstaðan á síð­
asta kjörtímabili ófáa PR­sigra gegn
vinstristjórn Jóhönnu Sigurðar­
dóttur. Úr þessu hefur hins vegar
ekki ræst. Ráðherrar gefa út yfirlýs­
ingar sem hver stangast á við aðra,
aðstoðarmaður sendir tölvupóst
á yfirmann pólitísks andstæðings
og forsætisráðherra skrifar lang­
loku í Morgunblaðið þar sem hann
kveinkar sér undan gagnrýni á störf
sín.
Loforð á eindaga
n Skuldarar að missa vonina n Ríkisstjórnin lofaði kjarabótum fyrir heimilin í sumar n Hagsmunir stórútgerðarinnar nutu forgangs
16 Fréttir 16.–18. ágúst 2013 Helgarblað
Jóhann Páll Jóhannsson
blaðamaður skrifar johannp@dv.is
„Til að það sé á hreinu
kemur leiðrétting
skulda fram strax