Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.2013, Blaðsíða 23

Hann sagði mér að hætta að
drekka kaffi og sendi mig heim
Ætli þetta hafi
verið streitarar?
Fráleitt að ég
segi af mér
Andrea Gunnarsdóttir var send heim af lækni en fékk hjartaáfall um nóttina. – DVGylfi Ægisson á beinni línu á DV.is. – DVVigdís Hauksdóttir alþingiskona sem hefur gagnrýnt RÚV. – DV
Gamlir kunningjar
Spurningin
„Mér finnst hún frekar
hægrisinnuð.“
Laufey Ýr Jónsdóttir
20 ára sjálfstætt starfandi
„Mér finnst þeir frekar bláir.“
Guðjón Sigurður Hermannsson
23 ára barþjónn
„Ég horfi ekki mikið á sjónvarp en
mér finnst hún frekar hlutlaus.“
Adrian Chroscilsky
26 ára pítsubakari
„Mér finnst fréttastofan í heild
hlutlaus en sumir fréttamenn
hafa sína slagsíðu.“
Hjördís Erlingsdóttir
54 ára starfar við sölu- og markaðsmál
„Ég horfi ekki á fréttir.“
Frans Jörgensen
19 ára nemi
Hefur fréttastofa
RÚV pólitíska
slagsíðu?
1 Smokkur gegn nauðgun sem skaðar getnaðarlim Sonnet
Ehlers er hjúkrunarfræðingur frá Suður-
Afríku og hún fann upp kvennmanns-
smokk gegn nauðgunum. Skurðaðgerð
þarf til að fjarlægja smokkinn.
2 „Hann var frábær maður“ Útför Péturs Róberts Tryggvasonar
sjúkraflutningamanns fór fram
frá Akur eyrarkirkju á fimmtudag.
Hann lést í flugslysi þann 5. ágúst
síðastliðinn.
3 Hlaupa til minningar um Lovísu Hrund Lovísa lést í bílslysi
við Akranes í apríl á þessu ári, aðeins
17 ára.
4 167 milljónir afskrifaðar hjá félagi Engilberts Landsbankinn
hefur afskrifað 167 milljónir króna hjá
eignarhaldsfélagi í eigu Engilberts
Runólfssonar athafnamanns.
5 Bachelor-stjarna látin Bachelor-stjarnan Gia Allemand er látin. Það var
kærasti hennar, körfuboltamaðurinn
Ryan Anderson, sem kom að henni
meðvitundarlausri á heimili hennar.
6 Páll og Hulda sameinuð Páll Bergþórsson fær að sofa við hlið
konu sinnar, Huldu Baldursdóttur,
á nýjan leik. Hann er nýfluttur inn á
Hrafnistu í Kópavogi.
Mest lesið á DV.is Heimspeki hjartans
É
g reyni alltaf annað veifið að
vekja athygli á fallegri hugsun;
skapandi hugflæði og ekki síst
gagnrýninni hugsun þeirra sem
leitast við bæta heiminn. Meðvitað
og ómeðvitað vitna ég því oft í
heimspekinga og stórmenni sem
auðgað hafa mannlíf með gæsku
sinni og göfuglyndi. Ég held nefni-
lega að fögur hugsun sé það afl
sem við þurfum meira og minna að
treysta á.
Sumt fólk segir, að tal um fagra
hugsun, ást, dygðir og góð gildi,
fái oftast á sig tilgerðarlegan blæ;
að ástarhjal verði svo auðveldlega
að vemmilegri klisju. Sumir halda
því meira að segja fram að allt tal
um réttlæti sé ekki annað en væm-
in tugga. En hvað sem líður dóm-
um manna, vil ég – fyrir alla muni
– halda á lofti fallegri hugsun og
reyni að sýna jákvæðni og bjartsýni
í verkum mínum. Að vísu neyðist
ég alltaf annað slagið til að tuða og
þarf stundum að brjóta odd af of-
læti mínu og ráðast að mönnum
sem ég tel að skaði samfélag okk-
ar með orðum sínum og gjörðum.
Reyndar tel ég það hreina og klára
skyldu mína að benda á það sem
miður fer og betur mætti fara. Og,
það sem meira er, ég rembist við að
vera réttlátur og sýni alla þá sann-
girni sem ég hef yfir að ráða. Ég
reyni t.d. að láta klingja hressilega í
viðvörunarbjöllum, þegar mér sýn-
ist að fólk ætli að hjálpa fulltrúum
helmingaskipta aftur til sætis við
stjórnvöl skútunnar góðu. Og ég
hika ekki við að taka upp hanskann
fyrir þá ríkisstjórn sem af veikum
mætti hefur á síðustu þremur árum
reynt að rétta kúrsinn. Ég held
nefnilega að í jöfnuði felist réttlæti
og ég held að það beri vott um mik-
inn andlegan þroska, þegar fólk kýs
nægjusemi í stað græðgi.
Þegar ég tala um heimspeki
hjartans, er ég að tala um hugtak
sem ég ætla svo sannarlega að
vona að eigi eftir að festa sig í sessi.
Reyndar gæti ég notað blaðsíður
margra doðranta til að útskýra hvað
ég á við með heimspeki hjartans.
En svo ég grípi til stuttu setning-
anna (sem ég hef lært að láta virka),
þá er grunntónn hugtaksins sá, að
með hjartagæsku verði heimurinn
betri. Ég vil einfaldlega benda fólki
á þá yndislegu staðreynd, að ef við
komum auga á okkar innri fegurð
og náum að virkja einlæga sjálfs-
virðingu til góðra verka, þá munum
við uppskera allt hið besta.
Víst er letin lýjandi, hennar afl
er þó þess virði að halda á lofti, því
ef hún kemur okkur hjá neikvæðri
framkvæmd, þá á hún fyllilega rétt
á sér. Andleg leti er þó allajafna til
óþurftar og ætti ekki að fá frið hjá
neinum manni. Við þurfum engan
æsing, ekkert tildur og ekkert prjál,
því sú hugsun sem á rætur í full-
kominni kyrrð getur blómstrað
og fært okkur meiri fegurð en öll
þau verk sem unnin eru með óhófi
græðgi, siðblindu og dekri við fáa á
kostnað heildarinnar.
Og það vill svo skemmtilega
til, að heimspeki hjartans kemur
akkúrat við sögu á tónleikum núna
um helgina, þar eð Þorvaldur Gylfa-
son (sem er með pistil á síðunni
hérna við hliðina), hefur samið tón-
list við 13 sonnettur eftir mig og
þá tónlist hefur Þórir Baldursson
útsett. Frumflutningur herlegheit-
anna verður í Kaldalóni í Hörpu,
klukkan 20.00 á Menningarnótt.
Flytjendur: Garðar Cortes tenór,
Bergþór Pálsson barítón, Selma
Guðmundsdóttir píanó og Gunnar
Kvaran selló.
Og auðvitað er ókeypis inn.
Einn þann kostinn á ég þó
sem öllum getur líkað;
af hógværðinni hef ég nóg
en henni er lítið flíkað.
A
lþjóðagjaldeyrissjóðurinn
hefur í nýjustu úttekt sinni
á efnahagsþróun á Íslandi
haldið því fram, að unnt væri
að spara háar fjárhæðir í
mennta- og heilbrigðiskerfi þjóðarinn-
ar án þess að þjónusta skertist. Sjóð-
urinn setur jafnframt fram nokkrar
tillögur um hvernig slíkt megi gerast.
Viðbrögðin bæði hjá stjórnendum og
hagsmunaaðilum eru nokkuð dæmi-
gerð. Hávær mótmæli.
Dýrt kerfi – rýr árangur
Flestar af þessum tillögum eru hins
vegar gamalkunnar og hafa margoft
verið orðaðar þó ekki hafi eftir þeim
verið farið nema að takmörkuðu leyti.
Það er til dæmis á almannavitorði, að
kostnaður íslenska grunnskólakerfisins
er einn sá mesti ef ekki sá allra mesti í
ríkjum OECD. Þá hefur líka lengi ver-
ið vitað að þrátt fyrir það er árangur
íslenska grunnskólakerfisins talsvert
undir meðallagi í samanburði. PISA-
kannanirnar, sem gerðar eru reglu-
lega, staðfesta þetta bæði hvað varðar
þekkingu grunnskólanema í stærð-
fræðum og náttúrufræði jafnframt því
sem ítrekaðar niðurstöður hafa sýnt að
fjórði hver drengur, sem útskrifast úr
grunnskóla eftir 10 ára skyldunám sem
kostað hefur 13 milljónir króna, getur
ekki lesið sér til skilnings.
Lítil kennsluskylda – lág laun
Þá er líka á almannavitorði, að
launakröfum kennara hefur oftar
en ekki verið mætt með því að stytta
kennsluskyldu í stað þess að hækka
laun. Afleiðingin er sú, að mun fleiri
kennara á mun lægri launum þarf til
þess að sinna nemendum en þyrfti
ef kennsluskylda væri í samræmi við
það sem gerist og gengur í flestum –
ekki þó öllum – samanburðarríkjum.
Auðvitað verður kennsluskylda ekki
lengd án þess að greiða kennurum
hærri laun. Hvort eða hversu mikið
kynni að sparast við slíka breytingu
er ómögulegt að segja fyrirfram en
slík breyting er hvað sem því líður
skynsamleg. Við það verður kennslan
eftirsóknarverðara starf og „fram-
leiðni“ meiri á hvert kennslustarf en
nú er.
Dýrt brottfall og dýr bið
Þá hefur líka lengi legið fyrir að brott-
fall úr framhaldsnámi er óvenju mik-
ið á Íslandi og að íslensk ungmenni
eru einu til tveimur árum lengur en
nemendur í samanburðarlöndum
að ljúka framhaldsnámi. Væri þessu
breytt til samræmis við samanburðar-
þjóðir myndi ekki aðeins mikið spar-
ast í fjármunum og tíma heldur myndi
starfsævi Íslendinga lengjast um eitt
til tvö ár til mikils fjárhagslegs ávinn-
ings bæði fyrir viðkomandi einstak-
linga sem og þjóðarbúið. Núverandi
menntamálaráðherra hefur ásett sér að
standa að slíkum breytingum. Farnist
honum vel.
Sjö háskólar
Þá hefur þjóðin vitað lengi að fráleitt er
að 330 þúsunda manna þjóð geti rekið
sjö sjálfstæða háskóla svo sæmandi sé.
Slíkt er þjóðinni algerlega ofviða enda
ná fæstir þessir skólar – kannski að-
eins einn – að sinna þeim kröfum um
rannsóknar- og vísindastörf sem al-
mennt eru gerðar til skóla á háskóla-
stigi í samanburðarlöndum. Lengi hafa
beðið tillögur um að skólarnir séu sam-
einaðir, þeim fækkað að miklum mun
og þannig staðið að málum að þeir há-
skólar – einn eða fleiri – sem reknir eru
af þjóðinni geti staðið undir nafni sem
vísinda- og fræðastofnanir. Núverandi
menntamálaráðherra ætlar að takast
á við þetta löngu tímabæra verkefni.
Farnist honum vel.
Þekkt úrræði
Meðal tillagna Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins í heilbrigðismálum er að lögð sé
aukin áhersla á notkun samheitalyfja
og almennt útboð í lyfjakaupum hins
opinbera. Ekki eru þessar tillögur held-
ur nýjar. Hvort tveggja þetta og meira
til hefur verið gert á liðnum árum af
yfirvöldum heilbrigðismála auk þess
sem reynt hefur verið að stemma stigu
við óhóflegri lyfjanotkun Íslendinga á
dýrum sýklalyfjum, geðlyfjum og öðr-
um lyfjategundum sem Íslendingar
nota í miklu óhófi. Mikill árangur hefur
nú þegar náðst af slíkum ráðstöfunum.
Sjálfsagt er hægt að gera þarna eitthvað
meira en þetta eru þekkt viðfangsefni
eins og flest annað í tillögum AGS.
Tilvísanakerfið
Þá er sú tillaga AGS ekki aldeilis ný,
að skipulagi heilbrigðisþjónustunnar
verði breytt þannig að þekking heimil-
islækna og hjúkrunarfólks verði notuð
til þess að beina sjúklingi að hagkvæm-
ustu úrræðunum. Slíkt kerfi nefnist til-
vísanakerfi og eru nú liðnir meira en
þrír áratugir frá því Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin (WHO) gerði sínar fyrstu til-
lögur til Íslendinga um slíkt kerfi. Tví-
reynt hefur verið á Íslandi að koma því
á. Þáverandi ráðherra, Guðmundur
Bjarnason, lagði upp með slíkar til-
lögur en hörfaði frá í miðju kafi vegna
mikillar andstöðu sérfræðilækna. Sá,
sem þetta skrifar, keyrði tilvísanakerfið
í gegn í miklum átökum sem ráðherra
en sama dag og hann lét af störfum
var kerfið afnumið af eftirmanninum
í ráðherrastóli og varð því aldrei að
veruleika. Sérfræðilæknar færðu henni
blómvönd fyrir. Síðari ráðherrar hafa
margir séð að sú aðgerð var misráðin
og talað um endurupptöku tilvísana-
kerfisins undir öðru heiti „valfrjálst
stýrikerfi“. Enginn þeirra hefur þó fylgt
þeim áformum eftir þó sumir hafi um
það talað enda er nú svo komið, þar
sem vantar hvorki fleiri né færri en
60 heimilislækna og þúsundir lands-
manna eiga ekki aðgang að heimil-
islækni, að grunnheilbrigðiskerfið
er orðið svo veikt að vafasamt er að
heilsugæslan ráði lengur við það
vandasama og þarfa hlutverk sem til-
vísanakerfi leggur henni á herðar. Því
er meira en vafasamt að slík kerfis-
breyting geti eins og nú er komið stuðl-
að að betri nýtingu fjármuna þó svo
hafi tvímælalaust verið á árunum áður.
Er það mikill skaði frá heilsufarslegu
sjónarmiði því heimilislæknar eiga að
vera eins konar þjónustufulltrúar sjúk-
linga í flóknu kerfi. Þeirra sérmenntun
lýtur að því umfram sérmenntun sér-
fræðinga á sínu afmarkaða sviði að
veita sjúklingnum leiðsögn um bestu
og hagkvæmustu úrræðin og halda
samræmda skrá yfir þá þjónustu sem
sjúklingur fær í kerfinu og þær aðgerðir
sem hann þarf að undirgangast og ár-
angur af því í stað þess sem nú er þar
sem enginn einn heldur utan um svo
lífsnauðsynlegar upplýsingar og einn
og sami einstaklingur getur á sama
tíma verið í meðferð hjá mörgum sér-
fræðingum, jafnvel innan sömu sér-
greinar, þar sem enginn veit af öðrum.
Þumbast við – og þagað
Ég hef í þessari grein minni bent
lesendum á að ástæðulaust er fyrir
hagsmunaaðila, almenning og stjórn-
endur í kerfinu að hrökkva upp af
hjörunum vegna hugmynda AGS um
hvernig ná megi meiri árangri í heil-
brigðis- og menntakerfi þjóðarinnar.
Flestar eru þetta gamalkunnar tillögur
og hugmyndir sem legið hafa sumar
á biðstofunni áratugum saman. Öfugt
við Njál á Bergþórshvoli þarf hins
vegar að segja nútíma Íslendingi sömu
söguna oftar en þrisvar – og trúir hann
þó ekki. Trúir aldrei ef útlendingur gef-
ur ráðin. Því er komið sem komið er.
Þeim farnast aldrei vel sem bara vilja
hlusta á það sem þeim þykir þægilegt
að heyra.
Skáldið skrifar
Kristján Hreinsson
Umræða 23Helgarblað 16.–18. ágúst 2013
Kjallari
Sighvatur
Björgvinsson