Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.2008, Blaðsíða 48

föstudagur 15. ágúst 200848 Helgarblað DV
xxxxx xxxxxx
Ef tIr ILLuga JöKuLssON
myNd guNNar K arLssON
Norrænir menn settust að á Grænlandi skömmu fyrir árið 1000.
Þaðan gerðu þeir tilraunir til að nema land í Ameríku. Grænlend-
ingar hurfu úr sögunni eins og jörðin hefði gleypt þá. Margar og
mismunandi kenningar eru uppi um örlög þeirra.
Eiríkur Þorfinnsson fann krumlu
dauðans klóra sig í bakið. Guðríður
kona hans var hætt að hreyfa sig við
hlið hans og skafrenningurinn far-
inn að umlykja kropp hennar. Þau
höfðu flúið úr Pétursvík, enda bær-
inn að falli kominn síðan sóttin tók
vinnufólkið og enginn til að halda
við fúnandi viðunum. Og þegar þau
Eiríkur og Guðríður höfðu grafið síð-
asta barnið sitt var ekkert lengur sem
hélt þeim í Pétursvík. Munkarnir
inni í Ketilsfirði voru allir dauðir, því
þótt þurftagrannir væru, þá lifðu þeir
ekki á loftinu og allir þeirra nautgrip-
ir voru fallnir úr hor. Það var langt
síðan grasspretta fór minnkandi á
þessum slóðum. Hart vor hafði gert
út af við síðustu sauðina fyrir nokkr-
um misserum.
Eiríkur mundi að við hné afa síns
og ömmu hafði hann heyrt sögur um
að fyrrum hefðu vetur verið mildari
á Grænlandi og sumrin blíð, en nú
grænkaði varla í grasrót lengur og
byrjaði snemma að fjúka á haust-
in. Þau Eiríkur og Guðríður höfðu
ákveðið að reyna að komast inn í
Hvalseyjarfjörð þar sem presturinn
átti víst enn að vera á lífi, hrópandi
aleinn prédikanir sínar í hinni stóru
kirkju. Þegar sjóreyfararnir frá Eng-
landi komu og smöluðu saman fólk-
inu í Hvalseyjarfirði, já, tóku hvert
einasta barn og leiddu undir sveðjum
út í skip sitt, þá höfðu þeir skilið séra
Bjarna einan eftir. Ef til vill í virðing-
arskyni við hans kristilega embætti,
sennilega þó bara af því að hann var
gamall orðinn og myndi ekki nýtast
í þeim þrældómi sem hinir engelsku
ætluðu að selja þá grænlensku í. En
nú voru reyndar mörg ár síðan Eirík-
ur hafði frétt af séra Bjarna, kannski
var hann dauður.
Sigvarður lögmaður sem átti eina
sverðið í Eystribyggð, þótt býsn væri
það farið að ryðga í járnleysinu, hann
hafði ekki verið nein vörn gegn þeim
engelsku, því hann var fluttur burt
með allt sitt hyski frá Brattahlíð og
hafði stigið á skip Portúgala án þess
að skipa neinn í embætti í sinn stað
– enda svo sem enginn í stakk búinn
að taka við lögmennskunni, kannski
Hallvarður í Hrafnsfirði hefði ver-
ið góður kostur, en hann var farinn
austur til Íslands. Allir voru farnir,
eða dauðir. Það hvarflaði að Eiríki
hvort hann væri síðasti maðurinn á
lífi í Eystribyggð nú þegar Guðríð-
ur var bersýnilega dáin. Hún hafði
stundum verið kát stúlka, hún Guð-
ríður. En hungrið og magnleysið var
of sterkt til að hann fyndi til sorgar,
hann myndi syrgja seinna, ef hann
lifði. En hann vissi ósköp vel að hann
myndi ekki lifa.
Skrælingjarnir höfðu fylgt þeim
eftir allan daginn og fært sig nær til
að fylgjast með dauðastríði Guðríðar.
Kannski voru þeir hluti hópsins sem
hafði brytjað niður allt fólkið á Herj-
ólfsnesi, síðustu nágranna Eiríks í
Pétursvík. Kuldinn virtist ekki vinna á
þessum fjandans mönnum, þeir fóru
allra sinna ferða hvernig sem blés og
kól. Og eftir því sem holdið tálgaðist
af Grænlendingum sjálfum virtust
skrælingjarnir verða pattaralegri. Og
þótt þeir væru nógu brosmildir voru
skutlar þeirra hvassir.
Eiríkur féll á kné í snjóinn. Já, hér
myndi hann deyja. Kannski myndi
blóðið frjósa í æðum hans. Kannski
myndu skrælingjarnir reka hann
á hol. Fjúkið myndi hylja lík hans.
Hann myndi gleymast eins og hann
hefði aldrei verið til. Og allt fólkið á
Grænlandi.
Landkostir góðir
Eiríkur Þorfinnsson var reyndar
aldrei til. Hann er ímyndun greinar-
höfundar. Tilraun til þess að draga
upp mynd af fjörbrotum norrænu
byggðarinnar á Grænlandi. Sú byggð
var við lýði í töluvert á fimmtu öld en
hvarf svo gjörsamlega eins og jörðin
hefði gleypt hana einhvern tíma á 15.
öld. Margar og ólíkar skýringar hafa
verið settar fram á hvað orðið hafi
norrænum mönnum að aldurtila og
í frásögninni hér að ofan má segja að
þeim sé öllum sullað saman í eitt. Og
margir fræðimenn hallast reyndar að
því að engin ein skýring sé einhlít á
þessum leyndardómi, heldur hafi
allt lagst á eitt.
Eiríkur rauði er sagður hafa
numið land á Grænlandi árið 986
þótt ekki sé það ártal alveg óum-
deilt. Það hefur löngum þótt merki
um áróðurshæfileika Eiríks að hann
skuli hafa skírt landið Grænland og
beinlínis tekið fram í fornum heim-
ildum að það hafi hann gert til að
gera það meira aðlaðandi fyrir nýja
landnema. En sannleikurinn er sá
að á þeim tveimur svæðum þar sem
norrænir menn byggðu, Eystribyggð
og Vestribyggð, voru landkostir með
ágætum fyrstu aldirnar eftir að nor-
ræna menn bar að. Hitastig var ívið
hærra en á síðari hluta 20. aldar. Veð-
urfar var að vísu ævinlega rysjótt og
stundum komu harðindakaflar en í
heild hentaði landið ágætlega fyrir
þann kvikfjárbúskap sem norrænir
menn voru vanir að stunda á Íslandi
og í Noregi. Þeir gerðust því gildir
bændur þótt veiðiskapur væri vissu-
lega einnig stundaður af nokkru
kappi. Sérstaklega var fengur í rost-
ungnum við strendur Grænlands en
rostungstennur voru þá í hávegum
hafðar í Evrópu og ígildi fílabeins.
Norrænir menn fóru allt norður til
Thule-svæðisins til að veiða rostung
og komust þar fyrst í kynni við aðra
Steinkirkjan í Hvalseyjarfirði var
ótrúlegt mannvirki miðað við
hversu fáir Grænlendingar voru.
SÍÐASTI GRÆNLENDINGURINN