Gripla - 20.12.2012, Blaðsíða 272
GRIPLA270
11. Ritun Heimskringlu
Almennt er viðurkennt að Morkinskinna hafi verið ein helsta heimild
snorra þegar hann samdi Hkr.3. Breytingar sem hann gerði á textanum
þarfnast því í raun ekki skýringa. Það sem skýra þarf er hins vegar hvers
vegna hann taldi nauðsynlegt og rétt að endursemja og stytta rit eftir
sjálfan sig. eitt helsta einkenni Morkinskinnu eru íslendingaþættir og fleiri
frásagnir af íslendingum við norsku hirðina. flestum þáttunum, og efni af
því tagi, er sleppt í Hkr.3. Öðru máli gegnir hins vegar um Ólafs sögu helga
hina sérstöku og Hkr.2, þar sem íslendingar koma talsvert við sögu. fyrir
hinni sérstöku sögu snorra er formáli, sem er til í tveimur gerðum. í þeim
lengri segir:
veit ek, að svá man þykkja, ef útan lands kömr sjá frásögn, sem
ek hafa mjök sagt frá íslenzkum mönnum, en þat berr til þess, at
íslenzkir menn, þeir er þessi tíðendi sá eða heyrðu, báru hingat til
lands þessar frásagnir, ok hafa menn síðan at þeim numit. en þó rita
ek flest eptir því, sem ek finn í kvæðum skálda þeira, er váru með
óláfi konungi. (íf 27, 422).
Af þessum orðum formálans49 má sjá að snorri gerði sér grein fyrir
að norskum lesendum þætti óeðlilegt ef mikil íslensk slagsíða væri á
riti um noregskonunga, og að gera þyrfti verulegar breytingar frá texta
Morkinskinnu svo að verkið hentaði norskum lesendum. Þegar snorri skar
niður íslenska efnið í Hkr.3 var hann að koma til móts við þessi viðhorf.
Það er vissulega rétt að Morkinskinna, Fagurskinna og Heimskringla
hafa sín sérkenni sem ritverk, sem eiga þátt í því að þau hafa verið talin
bera misjöfn höfundareinkenni. Það sama á raunar við um Heimskringlu
sjálfa. sigurður nordal benti á það í doktorsriti sínu (sigurður nordal
1914, 198) að í Ólafs sögu helga (Hkr.2) hafi snorri „ekki fylgt nákvæmlega
sömu forskrift og í öðrum hlutum Hkr. frásagnargleðin, hið hreina
listræna viðhorf, er meira áberandi í óH en í hinum sögunum.“ (þýð-
ing mín). Ólafs sögu svipar að mörgu leyti til Morkinskinnu, má þar nefna
49 Þessi klausa er ekki í formála Heimskringlu, og telja sumir að formála ólafs sögunnar
hafi verið breytt af síðari ritstjóra eða skrifurum (sigurður nordal 1914, 171–172; sverrir
tómasson 1988, 379–383). jón Helgason (jón Helgason et al. 1941, 1127) virðist ekki telja
þá niðurstöðu bindandi.