Són - 01.01.2008, Blaðsíða 11

SÚLAMMÍT OG SIGRÚN VALKYRJA 11
Hitt títtnefnda dæmið er úr Helgakviðu Hundingsbana, þeirri sem
síðar stendur í Konungsbók Eddukvæða og er því greind frá annarri
samnefndri sem Helgakviða II.5 Þar er komið sögu að Helgi er fallinn
en ekkja hans og barnsmóðir, valkyrjan Sigrún, harmar missi sinn:
38 Svo bar Helgi
af hildingum
sem íturskapaður
askur af þyrni
eða sá dýrkálfur
döggu slunginn
er öfri fer
öllum dýrum
og horn glóa
við himin sjálfan.
Hér lifnar mynd hjartarins unga til að spegla í einni leiftursýn þroska-
sögu hetjunnar með því að kálfurinn fagri ummyndast í hornum
krýnt og drottnandi karldýrið.6
Rétt eins og norrænum skáldum og mælskumönnum gátu af sjálfs-
dáðum hugkvæmst hómerskar líkingar, þá var sú list ekki heldur
ofvaxin stílsnillingum Biblíunnar. Um það er eitt dæmi eiginlega
sjálfkjörið, Ljóðaljóðin, 4:1–2:7
5 Fylgt útgáfu Gísla Sigurðssonar: Eddukvæði (Íslands þúsund ár), Reykjavík (Íslensku
bókaklúbbarnir) 2001, bls. 193–208, nánar vísað til með erindatölum (aðeins vísað
í erindi sem flestar útgáfur tölusetja eins).
6 Horn hjartardýra koma með kynþroskanum, ungviðið (og kvenkynið nema
hreinkýr) kollótt, ólíkt þeim hornavexti sem Íslendingar þekktu af lömbum sínum,
kiðum og kálfum. Ég get þó ekki lesið í horn dýrkálfsins þá íslensku vanþekkingu
að hugsa sér horn hans vaxa eins og á lambi, enda fátt íslenskt í náttúru
Helgakviðu (eða hetjukvæðanna yfirleitt). Sé hún öll ort á Íslandi, þá er hún verk
fólks sem fyrirhafnarlaust kann að sviðsetja útlenda náttúru með skógartrjám og
hjartardýrum þar sem ernir sitja „á asklimum“ þegar kvöldar (rétt eins og „örn í
furutoppi sefur“ hjá Grími). „Sá, sem svo kvað, hlýtur að hafa dvalizt langdvölum
utan Íslands, hvar sem kvæðið sjálft er ort“ (Einar Ólafur Sveinsson, Íslenskar bók-
menntir í fornöld, I, Reykjavík (AB) 1962, bls. 260).
En þroskasagan, hvernig hin unga hetja finnur sjálfa sig, er miðlægt viðfangsefni
í hetjukvæðum, bæði Helga- og Sigurðarkvæðum.
7 Þ.e. 1. og 2. vers 4. kapítula. Raunar endurtekið í 6. kapítula; í Ljóðaljóðunum er
talsvert um tví- og margtekningar en hér verður hvergi vísað á nema einn stað þótt
sama líking sé notuð víðar. Textinn er, hér og framvegis, úr Biblíu 21. aldar. Fyrri
þýðing er á köflum heldur orðfleiri og ívið lengra seilst eftir skáldlegri hrynjandi:
Tennur þínar eru eins og hópur af nýklipptum ám sem koma af sundi,
sem allar eru tvílembdar og engin lamblaus meðal þeirra.