Són - 01.01.2008, Síða 20

Són - 01.01.2008, Síða 20
HELGI SKÚLI KJARTANSSON20 sínar goðsögulegu kenningar, líka í hirðkvæðum sem ort voru til útflutnings. Rúnirnar urðu nytjaletur á sínu sviði og kom ekki að sök þótt upprunasagnir tengdu þær við Óðin. Með fornmenntavakningu 12. aldar var rómversk heiðni hafin til vegs sem hluti af sögulegum arfi, og gátu þá Norðurlandabúar litið sömu augum á sínar heiðnu minningar. Þekktustu dæmi þess hugsunarháttar eru að vísu ung, um 1200 (Saxi málspaki) eða síðar (Snorri), en upphaf hans er eldra. Allt frá dögum Sæmundar, eða a.m.k. Ara, er hugsanlegt að upplýstir menn á kirkjulega vísu hafi talið sér sæmandi að taka þátt í varð- veislu – og þá um leið endurnýjun – eddukvæðanna, einnig þeirra sem gerast á heiðnu sviði. Ef sá svipur, sem bregður fyrir með orðalagi Ljóðaljóðanna og Helgakviðu, stafar af áhrifum frekar en tilviljun, þá má ætla að far- vegur þeirra áhrifa sé einn maður, skáldið mikla sem færði okkur lokakafla kviðunnar í þeim búningi sem fátt fær við jafnast í norrænni orðlist eða íslenskri. En hvað eigum við að ímynda okkur um þann mikla meistara? Hann stendur sínum fæti í hvorri jötu, kristinna mennta og nor- rænna. Varla þó á tímamótum trúskipanna sjálfra – eins og Nordal hugsar sér t.d. um höfund Völuspár. Því að náin kynni af Ljóða- ljóðunum eru ósennileg á því skeiði, og auk þess gætir engrar trúar- legrar spennu í Helgakviðu. Hin táknræna túlkun kristninnar á Ljóðaljóðunum er þar víðs fjarri og heiðnin aðeins hlutlaus umgjörð um stórbrotin átök ástar og dauða. Miklu fremur má ætla (ef gengið er út frá áhrifum Ljóðaljóðanna; allt er þetta með þeim fyrirvara fram sett) að skáld okkar sé tólftu aldar maður, mótaður eftir að sárasti ótti trúskiptanna við „gneista heiðninnar“ var liðinn hjá og eftir að þekk- ing á heilagri ritningu varð sæmilega aðgengileg, kannski ekki al- menningi en einhverjum verulegum minnihluta. Sá minnihluti hefur einkum verið karlkyns, þess vegna líklegra að hér eigi karlmaður í hlut en kona. Vel má vera að konur hafi á ein- 23 Sagan um Jón helga og heiti vikudaganna bendir í gagnstæða átt. En hún er örugg- lega röng. Heiðnu daganöfnin hafa ekki verið neinn norrænn arfur aftan úr forn- eskju, enda eru þau í eðli sínu þýðing úr latínu (þar sem þau voru reyndar dregin af himintunglum frekar en goðum). Ef eitthvað er til í sögunni af Jóni, þá hefur hann staðið gegn því nýmæli að taka upp á íslensku hin klassísku heiti viku- daganna. Þau nutu á dögum Jóns vaxandi hylli á latínu og urðu þýðingar þeirra að mestu ofan á í germönskum málum (þó ekki um laugardaginn – þar sem enskan notar latínuheitið óþýtt – og ekki um miðvikudaginn á þýsku), á íslensku þó aðeins sunnudagur og mánudagur.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160

x

Són

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Són
https://timarit.is/publication/1139

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.