Gerðir kirkjuþings - 2002, Qupperneq 43

Skýrsla Prestssetranefndar til Kirkjuþings 2002
4. mál. Flm. Jón Helgason
Frá síðasta Kirkjuþingi hefur Prestssetranefnd haldið sjö fundi og fjórum sinnum hefur
samninganefndin mætt á fundum með fulltrúum fjármála- og dóms- og kirkjumálaráðuneyta.
Á fyrsta viðræðufundinum 27. febrúar s.l. lögðu fulltrúar ráðuneytanna fram drög að
samkomulagi um prestssetur og afhendingu þeirra til Þjóðkirkjunnar, án þess að væru
nefndar upphæðir í krónum (sjá fylgiskjal I).
Á næstu vikum ræddi Prestssetranefhd þessar tillögur, sem hún taldi að þyrftu allmikilla
breytinga við. Stærsti ágallinn var sá, að þar var aðeins gert ráð fyrir eingreiðslu fyrir framsal
eigna kirkjunnar, sem áffam yrðu á hendi ríkisins, og þar með endanlega seldar og afsalað.
Prestssetranefndin hefur hins vegar lagt áherslu á, að hið nýja samkomulag yrði framhald og
viðbót við samninginn um kirkjujarðir og launagreiðslur presta frá 1997, þar sem kirkjujarðir
og það sem þeim fylgir væru eign ríkisins, gegn skuldbindingu um árlega greiðslu launa
ákveðins fjölda presta og annarra starfsmanna. Slíkt er sérstaklega mikilvægt, ef til algjörs
aðskilnaðar ríkis og kirkju kæmi, með ítarlegu eignaupppgjöri. Þá var í drögunum ákvæði
um, að hið lögbundna prestssetur, Þingvellir, yrðu eign íslenska ríkisins, án þess að réttur
Þingvallaprests, sem var sviptur prestssetrinu fyrir tveimur árum, yrði á nokkum hátt
tryggður.
Prestssetranefnd taldi því mikilvægt, að nefndin öll fengi að ræða þetta grundvallaratriði við
fulltrúa ráðuneytanna og óskaði eftir, að þeir kæmu á hennar fund. Þeirri beiðni var hafnað
og sagt að aðilar ættu að skiptast á skriflegum gagntillögum. í framhaldi af því gerði nefndin
breytingartillögur (sjá fylgiskjal II) við drög ráðuneytanna og lagði þær fram, ásamt
greinargerð, á fundi 17. apríl. Prestssetranefnd fékk viðbrögð við þeim tillögum á fundi með
fulltrúum ráðuneytanna 24. sept., þar sem þeir gerðu munnlega kröfu um, að áður en frekari
viðræður gætu átt sér stað, lýsti nefndin því yfir, að Þjóðkirkjan félli frá öllum rétti til bóta
fyrir þær eignir prestssetranna, sem ríkið hefur látið ganga undan þeim á undanfömum
áratugum, án þess að Þjóðkirkjan fengi réttmætar greiðslur fyrir þær.
Sem aðeins eitt dæmi um þau verðmæti má nefna, að árið 1993 afsalaði ríkið til Garðabæjar
landi Garða á Álftanesi, ásamt hjáleigum, sem er 410 ha. að stærð. Ótvíræð lagaákvæði vom
þá í gildi um að Þjóðkirkjan skyldi fá andvirði slíkra eigna, en fyrir allt þetta land fékk
kirkjan aðeins kr. 49,2 millj. eða kr. 72,4 á framreiknuðu verðlagi til 1.6. 2002 þ.e. tæplega
kr. 180 þús. pr. ha. enda fylgja þinglýst mótmæli biskups við þessum gjömingi með afsali.
Til samanburðar má nefna, að á þessu ári seldi ríkið Kópavogskaupstað 150 ha. spildu úr
eigin landi á Vatnsenda á mjög hagstæðu verði, að mati kaupanda, fyrir 700 millj. kr. þ.e. 4,7
milllj. kr. á ha. eða á 26 foldu verði.
Prestssetranefnd taldi sig að sjálfsögðu engan rétt hafa til að afsala Þjóðkirkjunni slíkum
verðmætum, en fór fram á það að ráðuneytin gerðu grein fyrir því hvað þau væm reiðubúin
að greiða til að ljúka þessu uppgjöri, ef með þeim hætti væri hægt að fmna
samkomulagsgrundvöll, án þess að reiknaðir væm einstakir þættir.
Við þeirri ósk urðu fulltrúar ráðuneytanna á fundi 8. þ.m. þegar ráðuneytisstjóri
fjármálaráðuneytisins kvaðst munnlega hafa heimild ráðherra til að bjóða 150 millj. sem
greiddust á þremur ámm. I því fælist:
39