Peningamál - 15.05.2013, Qupperneq 47

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
3
•
2
47
VI Vinnumarkaður og launaþróun
Atvinnuleysi hélt áfram að minnka á fyrsta ársfjórðungi og var heldur
minna en spáð var í febrúar. Gert er ráð fyrir að áfram dragi úr skráðu
atvinnuleysi, bæði vegna áframhaldandi aukinna umsvifa í þjóðar-
búskapnum og vegna þess að margir sem hafa verið atvinnulausir
munu fullnýta bótarétt sinn. Heildarvinnustundum fjölgaði nokkru
meira á fyrsta fjórðungi ársins en hafði verið gert ráð fyrir í febrúar
og bjartsýni forsvarsmanna fyrirtækja virðist heldur hafa aukist. Lakari
hagvaxtarhorfur hafa hins vegar í för með sér að gert er ráð fyrir
að vinnuaflseftirspurn aukist hægar á næstu árum en áætlað var í
síðustu spá. Endurskoðaðar tölur Hagstofu Íslands benda til þess að
launastigið hafi verið lægra á árunum 2007-11 en fyrri tölur bentu til.
Endurskoðunin sýnir að launahækkanir á tímabilinu 2007-9 hafi verið
nokkru minni en áður var talið en að launahækkanir áranna 2010 og
2011 hafi hins vegar verið meiri. Það, ásamt horfum á hægari fram-
leiðnivexti á næstu árum, gerir það að verkum að nú er talið að vöxtur
launakostnaðar á framleidda einingu hafi verið meiri undanfarin ár og
muni vaxa hraðar á næstu árum samanborið við febrúarspána.
Atvinnuleysi minna vegna styttingar bótaréttar
Að jafnaði eykst atvinnuleysi eins og það er mælt af Vinnumálastofnun
(VMS) á fyrsta fjórðungi ársins. Í ár stóð það hins vegar í stað, líklega
að mestu vegna þess að bráðabirgðaákvæði sem lengdi atvinnuleysis-
bótarétt úr þremur árum í fjögur féll úr gildi um síðustu áramót. Var
skráð atvinnuleysi 5,4%, sem er heldur minna en gert var ráð fyrir í
síðustu spá. Að teknu tilliti til árstíðar minnkaði atvinnuleysi um 0,7
prósentur og var 4,6% og hefur ekki mælst jafn lítið frá því á síðasta
fjórðungi ársins 2008.
VMS áætlar að um 1.900 manns hafi misst bótarétt á fyrsta
þriðjungi ársins. Þar af hafa um 400 manns verið atvinnulausir í
3-3½ ár, fá greiddan biðstyrk í allt að sex mánuði og þurfa að stað-
festa atvinnuleit á sama hátt og þeir sem eiga bótarétt og teljast því
áfram atvinnulausir. Átaksverkefnið Liðsstyrkur gengur út á að bjóða
þeim einstaklingum sem missa bótarétt og skrá sig í verkefnið störf á
almennum vinnumarkaði eða hjá hinu opinbera eða þeim sem á þurfa
að halda starfsendurhæfingu. Í lok apríl höfðu 500 manns fengið
vinnu í gegnum verkefnið, um 300 bíða þess að fá starf og um 40
hafa farið í starfsendurhæfingu. Lítið sem ekkert er vitað um þá sem
eiga ekki lengur rétt á bótum frá VMS en miðað við áætlun VMS
gætu það verið á bilinu 600-700 manns eða sem svarar til tæplega
hálfrar prósentu af vinnuaflinu. Einhverjir þeirra geta verið áfram
á atvinnuleysisskrá vilji þeir nýta sér vinnumiðlunarþjónustu VMS,
en gera má ráð fyrir því að einungis lítill hluti þeirra geri það. Þótt
atvinnuleysi samkvæmt skrá VMS minnki vegna þess að bótaréttur
þeirra sem lengst hafa verið atvinnulausir sé fullnýttur ættu þeir sem
ekki eiga lengur rétt á bótum, en eru í virkri atvinnuleit, að mælast
áfram atvinnulausir í tölum Vinnumarkaðskönnunar Hagstofu Íslands
(VMK), en í þeirri könnun telst sá sem er tilbúinn að hefja störf innan
tveggja vikna í virkri atvinnuleit óháð bótarétti. Ekki síst vegna þessara
breytinga á bótarétti eru tölur Hagstofunnar líklega betri mælikvarði
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun.
Mynd VI-1
Mismunandi aðferðir við að mæla atvinnuleysi
1. ársfj. 2003 - 1. ársfj. 2013
% af mannafla
Atvinnuleysi - Vinnumarkaðskönnun
Atvinnuleysi Vinnumarkaðskönnun án þeirra sem
búnir eru að fá vinnu
Atvinnuleysi - Vinnumálastofnun (mælt)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03
Heimild: Vinnumálastofnun.
Mynd VI-2
Atvinnuleysi eftir lengd
Janúar 2008 - mars 2013
Fjöldi í lok mánaðar
Lengra en eitt ár (v. ás)
9 mánuðir til eitt ár (v. ás)
6 til 9 mánuðir (v. ás)
3 til 6 mánuðir (v. ás)
0 til 3 mánuðir (v. ás)
Hlutfall langtímaatvinnulausra (h. ás)
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
20122011201020092008
% af atvinnulausum
‘13