Skírnir - 01.01.1982, Blaðsíða 11

SKÍRNIR
TRÖLLASAGA BÁRÐDÆLA
9
heim en hinir biðu foringja síns. Loks kom Bjólfur úr kafinu og
leiða Gautar hann nú fyrir konung ásamt jartein um hetjudáð-
ina. Hlaut Bjólfur ríkulegar gjafir af konungi og sigldi frægur
maður heim til Gautlands.5
Þess var áður minnst að víðar örlaði á svipuðum ævintýrum
og hér hafa verið rakin og mætti skipta þeim bókmenntum í tvo
flokka. Annars vegar eru norrænar fornsögur en hins vegar fjöl-
þjóðleg ævintýri. Milli þessara bókmenntategunda fléttast rætur
saman í myrkri forsögulegs tíma sem fræðimönnum gengur að
vonum illa að rekja þrátt fyrir margar og oft djarflegar tilraun-
ir.6 En áður en vikið verður nánar að þeim og árangri þeirra í
heild hentar vel að tilgreina helstu samkenni Bárðardalssög-
unnar og Bjólfskviðu í öðrum bókmenntum, bæði hliðstæð ferli
og einstök minni sem sverja sig í ættina. Jafnframt verður fjallað
um afstöðu þeirra til Grettlu.
IV
Nálægt miðri 14. öld voru færðar í letur nokkrar frægðarsögur
af Ormi Stórólfssyni: Þáltr Orms Stórólfssonar." Ritarinn hefur
kunnað að segja frá eyju nokkurri við Norður-Noreg sem hann
nefnir Sauðey en er annars ókunn. Þar réð jötunninn Brúsi og
móðir hans sem var ketta kolsvört. Ásbjörn prúði, fóstbróðir
Orms, hafði hætt sér þangað til að vinna meinvættirnar en þær
drápu hann og 20 förunauta. Þá býst Ormur til hefnda, geng-
ur einn í helli tröllanna en verður áður að ryðja bjargi miklu
úr dyrum hans. Fyrst á hann liarða viðureign við kettuna og fær
unnið hana en mætir þá Brúsa innar í hellinum. Leggur hann
fleini til komumanns gegnum bálk, en Ormur greip fleininn og
lagði út af. Eftir það fékk hann yfirbugað jötuninn og reist
blóðörn á baki honum með saxi, hirti síðan verðmæti í hellinum
og komst til manna sinna.
Samanburður þessa ævintýris við Bárðardalssöguna sýnir að
skyldleiki þeirra felst í grófustu dráttum: Hetja sækir heim tröll
í helli vegna mannskaða sem þau hafa valdið. Leiðin er ógreið.
Tröllin eru tvö og hvort af sínu kyni. Maðurinn vinnur skessuna
fyrst. Jötninum verða ekki not að vopni sínu og nær hetjan því
að liöggva hann með eigin vopni, kemst við það burt. Lengra