Skírnir - 01.01.1982, Blaðsíða 19

SKÍRNIR
TRÖLLASAGA BÁRÐDÆLA
17
unnt sé að rannsaka hvort í sínu lagi, form verður ekki skýrt
nema inntaks sé getið.
Við rannsóknir þeirrar þjóðsögu sem hér er til athugunar hef-
ur í heila öld verið beitt sögubundinni aðferð. Samt verður að
telja að enn hafi ekki tekist að finna eina ákveðna frumsögu né
teikna ættartré hennar. Hins vegar hefur komið í ljós að efnið
muni eldra en þau bókmenntaverk sem geyma það nú í ýmsum
myndum og sé sameign margra þjóða. Við vitum því að Bárðar-
dalssagan felur ekki í sér nein söguleg sannindi um Gretti Ás-
mundarson og er ekki heldur að stofni til skáldskapur Grettlu-
liöfundar né neins annars íslendings. En til þess að ganga úr
skugga um hvort form hennar eða meðferð sé einnig af kyni
þjóðsagna eða bendi til höfundarskáldskapar þarf til viðbótar
að gera á henni formfræðilega atliugun og samanburð við önn-
ur rit, sem geyma liana líka, einkum Bjólfskviðu sem er nánasta
hliðstæðan. Þar sem hún hefur þegar verið könnuð með hlið-
sjón af niðurstöðum Propps er bæði forvitnilegt og nærtækt að
skoða þennan hluta Grettlu í sama ljósi.26 Fyrst skal það rifjað
upp að Propp byggði rannsókn sína á 100 rússneskum ævintýr-
um og fann að öll voru byggð á sama grundvallarmynstri í
formi. Frásagnarliðir þeirra hvers um sig reyndust aldrei fleiri
en 31 (oftast færri) og tölusetur Propp þá þar eð þeir fylgja oft-
ast sömu röð í sögunum. Það sem greinir eina sögu frá annarri
er fyrst og fremst mismunandi inntak liðanna, en í annan stað
liafa sögurnar mismarga liði enda þótt röð þeirra ruglist ógjarn-
an eins og áður er sagt.
Hér á eftir verður Bárðardalssögunni skipt í frásagnarliði eftir
aðferð Propps. Til glöggvunar töluset ég liðina og tilgreini í
svigum tölur sem sýna livar þeir hafa samsvaranir í mynstri
Propps svo að þessi greining geti jafnframt varpað ljósi á fræði-
kenningu hans og notkun hennar. Með þessu móti verður sam-
anburður við Bjkv. einnig auðveldur. Vitna ég til kafla hennar
með rómverskum tölum en til ljóðlína með arabískum.
Bárðardalssagan liefst á stuttum inngangi þar sem gerð er
grein fyrir fólki á Eyjardalsá og Sandhaugum, svo og hættu-
ástandi á síðarnefnda bænum. Eins og sést hér að framan hefur
2