Skírnir - 01.01.1982, Side 24

22
ÓSKAR HAIADORSSON
SKÍRNIR
gerðir Grettis í hellinum eru ekki skilgreindar sem sérstakur frá-
sagnarliður verður heimferð hans næsti áfangi. Hér verður hún,
líkt og alloft í ævintýrum, meiri erfiðleikum bundin en aðför-
in (Grettir verður að handstyrkja sig upp festina) en byggist
annars, eins og venja er til þar, á sömu ráðum. Grettir syndir
úr hellinum til sama staðar eins og Bjólfur og báðir hafa með
sér sönnunargögn um afrek sín og gefa heim komnir eins konar
skýrslu um þau. Bjólfur lagði fyrir konung höfuð Grendels og
sagði honum frá skiptum sínum við móður hans (Bjkv. 1618
o. áfr.) en Grettir færði til kirkju mannabeinin og risti á kefli
skýrslu um svaðilför sína fólgna í tveim vísum (60.—61. v.). í
öðrum handritaflokki sögunnar, sbr. AM 152 fol. og 151 fol.,
segir að hann hafi einnig rist rúnir á þröskuld kirkjunnar. Þarna
verða og í báðum verkum síðustu skipti hetjanna og þeirra
manna sem búist höfðu að heirnan með þeim en lítt dugað. Þó
að málsatvik séu ólík verða þeir Unferð og Steinn prestur báðir
að láta mistök á sig sannast.
13. Umbun hetjunnar (P. 31). Eins og kunnugt er verður fulln-
aðarendir ævintýrsins að jafnaði sá að hetjan hlýtur kóngsdótt-
ur og ríki að launum fyrir dáð sína eða þiggur ríkuleg laun af
öðru tagi. Svo er urn Bjólf sem fær konunglegar gjafir og er
raunar boðið ríki á Gautlandi eftir dauða Hugleiks konungs.
í þessum punkti stendur Grettla að sjálfsögðu fjær ævintýrinu
því að hugmyndin um ógæfu Grettis er lögmál hennar. En inn-
an þeirra marka sem ógæfuhugmyndin setur sögunni getur
umbun Grettis varla orðið meiri en hér varð raunin á. Atferli
Grettis í útlegðinni einkennist af leit hans að skjóli hjá mönn-
um þótt óvíða fengi liann „vist né veru“. Nú bregður svo við
að hann situr á Sandhaugum allt til vors í góðu yfirlæti, meira
að segja lætur sagan að því liggja að hann hafi notið ásta Stein-
unnar húsfreyju og getið við henni son. En þótt Bárðardals-
sagan brjóti að þessu leyti í bága við meginstefnu Grettlu þjón-
ar hún henni á annan hátt því að söguhetjan væntir ekki launa
fyrir verk sín heldur hægðar, að þess verði getið sem gert er:
„Þótti Grettir þar gert hafa mikla landhreinsan."
Samanburðurinn hér að framan sýnir að áðurnefndar frásagn-
ir Bjkv. og Grettlu hafa sömu formgerð í meginatriðum. Frá-