Skírnir - 01.01.1982, Page 26

24
ÓSKAR HALLDÓRSSON
SKÍRNIR
hér. Kviðan er ort í viðhafnarmiklum og huglægum stíl og
kristilegum anda sem hæfir siðferðilegu markmiði Bjólfs og tign
konungs. í þessum frásögnum Grettlu ríkir á hinn bóginn frum-
stæður hversdagsleiki og í stílnum eru engin lærdómseinkenni
né huglægni. Átti Grettluhöfundur þó til að bregða slíku fyrir
sig og nægir til sönnunar að benda á Spesarþátt sem virðist eiga
sér bóklegar fyrirmyndir. Enda þótt bæði prestur og kirkja komi
hér við sögu verður fólkinu ekkert lið að kristinni trú enda virð-
ist presturinn næsta kunnáttulítill. Grettir minnir á forngerm-
anska hetju sem fer einförum og kemur úr ókunnum stað.29
I ritgerð minni, Uppruni og þema Hrafnkels sögu, vakti ég
athygli á því lögmáli í geymd munnmæla að hin smærri atriði
þeirra skolast meira til í straumi tímans en hin stærri.30 Því er
algengt að varíantar sömu sögu haldi lagi í aðaldráttum og séu
að því leyti samhljóða um grundvallarefni en greini mjög á um
minni háttar atvik. Ritsamband milli verka getur þar á móti
lýst sér í samræmi alls kyns smámuna. Samanburður þeirra frá-
sagna sem hér hafa verið til athugunar leiðir í ljós samræmi í
ýmsum megindráttum inntaks og frásagnargerðar en ágreining
í smærri atriðum sem skipta minna máli fyrir föflu hverrar frá-
sagnar um sig. Við þennan mismun bætast síðan ólík bók-
menntaeinkenni. Þannig hníga rök að því að textarnir séu fjar-
skyldir og hafi ekki tímgast við skrifborð.
VIII
Þegar Ijóst er að tröllasagan hefur ekki hlotið frægð sína af
Gretti Ásmundarsyni heldur hann af henni eftir sinn dag hlýt-
ur að vakna sú spurning hvað valdið hafi. Fullnaðarsvar við
lienni mun seint fást, en kanna mætti líkur þess hvort rithöf-
undurinn, sem setti Grettlu saman á 14. öld, hafi heimfært ævin-
týrið upp á hetju sína og valið henni stað í Bárðardal. Eða hafði
það verið tengt Gretti og þeim slóðum áður? Þeir sem á sínum
tíma töldu Bjkv. ritheimild Grettlu hér báru að sjálfsögðu bönd-
in að höfundi, og yfirleitt virðast fræðimenn, einkum íslenskir,
heldur hafa hallast að hinu sama enda þótt þetta atriði hafi lítt
verið í brennidepli rannsókna og afstaðan því oft og tíðum óljós.
Björn M. Ólsen hafði þó þetta að segja: