Skírnir - 01.01.1982, Page 31

SKÍRNIR
TRÖLLASAGA BÁRÐDÆLA
29
gljúfrinu við Goðafoss. Um þessa lág getur Kálund ekki og hef
ég ekki séð hennar getið í ritum nema á korti herforingjaráðs-
ins. Allt er því á huldu um aldur þessa örnefnis svo og hug-
myndarinnar sem því er tengd. Svipuðu máli gegnir um trú
fyrri manna á því að hellir væri undir Goðafossi sjálfum. Ekki er
útilokað að Grettla hafi einnig orðið tilefni þessara hugmynda
enda þótt þær fari í bág við staðsetningu hennar á ævintýri
Grettis, en með sama hætti hefði sagan líka getað haldið lífi í
fornum hugmyndum um tröll undir Goðafossi og er það tilgáta
mín, sbr. það sem rakið hefur verið hér að framan, að þar
hafi sögnin fyrst átt heima. Eitt af því sem auðveldlega rask-
ast í munnmælum eru einmitt staðsetningar og hér gat sögu-
ritarinn ekki komið á sáttum milli sagnar og staðhátta, hafi
munnmælin verið á reiki, en hitt kemur einnig til greina að
hann hafi vegna ókunnugleika skapað tvískinnunginn. Þar sem
munnmælin um trölladráp Grettis eru eldri en saga hans og
því óháð henni í upphafi eru fullar líkur á að þau hefðu getað
lifað sem staðbundin sögn án þess að hennar hefði verið getið
þar eins og munnmælin um vist Grettis í Öxarfjarðarnúpi og
hjá Jökulsárgljúfri. Vitað er að sitthvað í íslenskum þjóðsögum
á ævagamlar erlendar rætur sem lifað hafa í íslenskum jarðvegi
öldum saman án þess að hafa íslendingasögur að bakhjarli.
Vafalaust finnst einhverjum lesendum þessarar greinar að
hér sé höfundur kominn á hálan ís með fræði sin, enda er það
gömul saga að þar sem vitneskju þrýtur taka tilgátur við og
jafnframt freistingin að hafa af þeim nokkra skemmtan. Skyldi
ekki gömul alþýðutrú á tröll í Goðafossgljúfrinu einnig hafa
getið af sér sögnina um að Þorgeir Ljósvetningagoði fleygði
goðamyndum sínum þar? I fornum heimildum finnst hún
hvergi.
Enn hefur þeirri spurningu ekki verið svarað hvers vegna
fólk lét Gretti Ásmundarson leika þá ævintýrahetju sem hér
um ræðir, og trúlega mun lengi standa á svarinu. Eigi að síður
er hún áleitin.
Eins og fram kom hér að framan deilir Grettla ýmsum minn-
um með fornaldarsögunum um Hrafnistumenn. Þau koma ekki
einungis fram í þeim hluta hennar sem hér hefur verið til um-