Skírnir - 01.01.1982, Page 34

32
ÓSKAR HALLDÓRSSON
SKÍRNIR
stefnu eru skýr í konungasögum Snorra, hins vegar óvíst hvort
eða að hve miklu leyti hann hefur markað hana þótt stund-
um hafi svo verið talið. Öðru máli gegnir um sagnagerð 14.
aldar, þá sem birtist í fornaldarsögum og riddarasagnastæling-
um þótt sögusviðið sé stundum á íslandi. Með þeim fyrirvara
að aldaskil í bókmenntasögu eru sjaldan skörp er rétt að tala
hér um tvö tímabil því að nú hefur ævintýrið, lygisagan, feng-
ið sinn rétt sem fullgilt bókmenntaefni. En samkvæmt gamalli
venju er þó fjallað um þau undir yfirskini hlutlægni sem set-
ur höfundinn í erfiða aðstöðu. Raunsæi Grettluhöfundar ber
að meta eftir meðferð hans á efni furðusögunnar, og hvað Bárð-
ardalssöguna áhrærir er unnt að kanna það með samanburði
við notkun sama efnis annars staðar.
Við höfum áður séð að lýsing Grettlu á staðháttum er ekki
í samræmi við Eyjardalsá og umhverfi hennar. Allt um það er
sviðsmynd sögunnar fullkomlega skýr og lifandi og þar er alls
gætt sem sagan þarfnast. Sama verður ekki sagt um Bjkv. Við
eigum t. d. auðveldara með að ímynda okkur að eldur brenni í
helli bak við foss en undir yfirborði stöðuvatns eða síkis. I ann-
an stað er myndin af blóðlituðum árstraumi í þröngum farvegi
rétt fyrir neðan fossinn raunsæilegri en sams konar roði á yfir-
borði straumlauss vatns allfjarri vettvangi bardagans eins og
ætla verður af texta Bjkv.46 Þetta þarf ekki að rekja nánar enda
hefur þegar verið sýnt að kviðan er með rneiri ævintýrablæ en
sagan. Um frásagnir þeirra komst W. R. Chambers svo að orði:
What is confused in Beowulf is found to be clear in the Sandhaugar episode,
and what is fantastic and unreasonable in Beowulf is found to be rational in
the Sandhaugar episodeAt
Þrátt fyrir efnis- og frásagnarskyldleika við fornaldarsögurn-
ar og Ormsþátt hefur Grettla einnig gagnvart þeim nokkra sér-
stöðu. Grettir er mennskari hetja en Ormur og Hrafnistumenn
og forynjur, sem hann berst við, fjær ævintýrinu en nær þjóð-
trúnni. Þáttur Orms er skrifaður í kristilegum anda eins og
Bjkv. en í Grettlu er kristin trú aðeins siður sem hindrar
hvorki forneskju né forlagatrú; útlagamýtan ríkir þar í stað
eiginlegra trúarbragða. Allar þessar hugmyndir eru þekktar og