Skírnir - 01.01.1982, Side 57

SKÍRNIR RÓMARVALD OG KIRKJUGOÐAR 55
Því boði erkibiskups frá 1190 að ekki mætti vígja goðorðsmenn
virðist hafa verið hlýtt að því er tók til prestvígslu og mun Þor-
valdur Gissurarson (d. 1235) hafa lifað einna lengst hinna prest-
vigðu goða.9 Með þessu banni hugðist erkibiskup vafalaust gera
íslenska kirkju síður háða veraldlegu valdi.
Ekki virðist bannið frá 1190 hafa valdið að málefni kirkjunn-
ar hlytu verri viðtökur meðal höfðingja, öðru nær. Magnús bisk-
up Gissurarson fékk t. d. samþykkt í lögréttu árið 1224 að sér-
hver maður skyldi skrifta a. m. k. einu sinni árlega. Var þetta að
nokkru leyti í samræmi við samþykkt Latranþingsins í Róm árið
1215 og hlaut að efla áhrif kirkjunnar stórlega. Árið 1234 bann-
aði Magnús mönnum að bera vopn til dóma á alþingi og var því
hlýtt.10
Eftir höfðinu dansa limirnir; ætti kirkjan að ná valdi yfir sál-
unum, ekki eingöngu hinna trúuðu heldur allra, varð að beygja
óstýriláta höfðingja í duftið, fá þá til að lúta Kristi, frelsaranum,
láta þá auðmýkja sig. Liðinn var tími rómanska krossins og hins
roggna Krists konungs sem menn gerðu við samkomulag á jafn-
réttisgrundvelli; tími gotneska krossins og hins pínda frelsara var
að renna upp og krafist var fullkominnar undirgefni og iðrunar.
Utanstefna erkibiskups til höfðingja árið 1211 var aðeins einn
liður í umfangsmikilli viðleitni við að aga íslenska höfðingjastétt
og fá hana til að viðurkenna sérstöðu kirkjunnar, sjálfstæði og
vald.
II
Sturla Þórðarson, höfundur Islendingasögu Sturlungu, gerist
stundum allspar á skýringar í frásögnum sínum. Skýrt dæmi um
þetta er frásögnin af átökum Órækju Snorrasonar og Sturlu Sig-
hvatssonar árið 1236. Þegar Sturla var væntanlegur í Borgarfjörð
flýðu þeir Órækja og Sturla Þórðarson úr Stafholti. Sturla Sig-
hvatsson sendi menn á staðinn og segir sagan um þá að þeir hafi
borið mat úr kirkju, „kölluðu að kirkja ætti eigi að halda
bannsettra manna fé“. Hinir bannsettu virðast hafa verið Órækja
og Sturla Þórðarson. Síðar sama ár vildi Sturla Þórðarson láta
skrifta sér á Helgafelli en Þórði föður hans þótti skriftirnar „of
miklar og kvað hann skyldu fara í Skálholt á fund biskups".