Skírnir - 01.01.1982, Side 58

56
HELGI ÞORLÁKSSON
SKÍRNIR
Þangað kom og Órækja „og var hinn hressasti" þótt Sturla Sig-
hvatsson hefði reynt að láta blinda hann og gelda. Virðist sú til-
raun hafa verið bannfæringunni óviðkomandi. Sagan segir:
Allvel tók Magnús biskup við þeim og leysti þá miskunnsamliga. Fékk hann
Órækju tíu hundruð vaðmála og lagði það til með honum að hann skyldi
utan, sagði að hann myndi enga uppreist hér fá sinna mála.
Sturla Þórðarson hélt heim til sín, en um Órækju segir enn:
Órækja fór utan á Eyrum og réð til suðurferðar um veturinn. Hann fann
í Danmörku Valdimar konung hinn gamla og orti um hann vísu. En kon-
ungur gaf honum hest þann er hann reið suður og sunnan.il
Ekki kemur fram hvort Órækja sótti til Rómar vegna brota sinna
á íslandi eða sjálfum sér til sáluhjálpar sem hver annar pílagrím-
ur. Hafði Magnús biskup leyst hann endanlega eða þurfti hann
að fá lausn mála sinna í Róm?
Órækja mun hafa átt brýnt erindi til Noregs, sbr. það sem seg-
ir í Skálholtsannál við árið 1235: „Órækju utan stefnt." Ekki
mun neinum öðrum fyrirmanni hafa verið stefnt utan þetta ár
en líkindi til að konungur eða Skúli jarl hafi stefnt Órækju ein-
um virðast lítil eða engin. Berast því böndin að erkibiskupi og
má teljast trúlegt að Órækja hafi gert sig sekan um meiri háttar
brot gagnvart kirkjunni árið 1234 eða fyrr.
Ég vann á sínum tíma að athugun á sögu kirkjustaðarins í
Stafholti á 12. og 13. öld og birti grein um árið 1979. Að sjálf-
sögðu velti ég vöngum yfir hvernig Órækja felldi á sig bann en
komst ekki að neinni niðurstöðu. Núna þykist ég hins vegar hafa
fundið skýringuna.12
Leiðin til lausnar gátunni virðist vera sú að bera Rómarför
Órækju saman við för Sturlu Sighvatssonar til sama staðar og
leita svipaðrar ástæðu. Þeim Sighvati feðgum var stefnt á erki-
biskupsfund árið 1226 og var þeim boðið „undir bruna banns-
ins“. Ekki fóru feðgarnir utan og kann skömm valdatíð erki-
biskupa að hafa valdið einhverju um. Enn voru þeir boðaðir
utan á fund nýs erkibiskups árið 1232. Um bréf hans segir Sturla
Þórðarson:
Voru þau mælt harðliga til þeirra Sturlu og Sighvats um Grímseyjarför og
annan mótgang við Guðmund biskup.13