Skírnir - 01.01.1982, Side 64

62
HELGI ÞORLÁKSSON
SKÍRNIR
höfðingja undir kirkjuaga. Kolbeini og Órækju hefur verið lítil
vörn í því að benda á að nýjung væri að krefjast aflausnar páfa
fyrir víg djákna; bæði voru fyrirmæli erkibislcupa og páfa skýr
um þetta og svo er eins víst að vígið hafi mælst illa fyrir meðal
almennings. Guttormur var veginn án dóms og laga fyrir það
eitt að faðir hans, sem einnig var tekinn af lífi, var grunaður um
uppreisnaráform.
Órækja gat ekki firrt sig ábyrgð á vígi Guttorms enda maður
úr flokki hans sem tók hann af lífi. Þeim Kolbeini unga hefur
skilist að allar undanþágur varðandi djákna og súbdjákna væru
úr sögunni og utanstefna Órækju árið 1235 hlýtur að hafa tekið
af tvímæli um þetta.
Utanferðir Kolbeins og Órækju eru vitni um aukin áhrif og
vaxandi mátt kirkjunnar. Bannið hlýtur að hafa orðið Órækju
mikill fjötur um fót og Sturla frændi hans Sighvatsson mátti
gerst vita um afstöðu erkibiskups, nýkominn frá Noregi haustið
1235, og hefur vart sparað að vekja athygli á banni Órækju.
Sturla mataðist aldrei í herbergi með honum þótt þeir væru sam-
an á ferð sumarið 1236. Órækja hefur verið talinn í bann fallinn
af sjálfu verkinu og sekt Sturlu Þórðarsonar fólgin í því að hann
umgekkst hinn bannfærða og samneytti honum. Magnús biskup
mun hafa leyst Órækju með því fororði að hann færi utan enda
talið hann eiga engrar uppreistar von á íslandi án aflausnar í
Róm.30
Frægt er að Sturla Sighvatsson skyldi láta Gissur ganga sér úr
greipum eftir Apavatnsför árið 1238. Hefur Gissuri þá væntan-
lega verið mikil hlífð í því að vera djákni að vígslu. Menn hafa
talið það mistök af hálfu Sturlu að þyrma lífi Gissurar, en
Sturlu hefur vart fýst að sækja aftur til Rómar og láta húðstrýkja
sig að nýju.
Hér framar var þess getið að Sturla Þórðarson væri stundum
allspar á skýringar í frásögnum sínum. Sé rétt skýrt hér hvernig
Órækja felldi á sig bann má skilja af hverju Sturla skýrði það
ekki sérstaklega; samtímamenn hans á seinni hluta 13. aldar sem
lásu um víg Guttorms þörfnuðust varla neinna sérstakra skýr-
inga. Öðru máli gegnir hins vegar um íslenska mótmælendur á
20. öld.