Skírnir - 01.01.1982, Page 120

118
GUNNAR STEFÁNSSON
SKÍRNIR
átta guðstrúar og guðleysis sem ljóð Steins vitna um og ýmsir
hafa vakið athygli á, örþrifaleit hans að merkingu, lausn. Án
þess að taka afstöðu til hennar verður skáldskapur Steins hvorki
skilinn né skýrður nema til hálfs. Þetta getur þá verið dæmi um
hve skammdræg íslensk bókmenntaumfjöllun einatt hefur ver-
ið, og því ekki að undra þótt skilningur manna á módernisma
og atómskáldskap hafi ekki rist djúpt yfirleitt.
Hvert stefnir í íslenskri ljóðlist nú þegar atómskáldskapurinn
er kominn inn í bókmenntasöguna og vinstrihyggjan sem gaus
upp um 1970 að missa byr úr seglum? Slík spurning þykir ef til
vill ekki sérlega brýn. Þótt ljóðabókaútgáfa hafi margfaldast er
ljóðlistinni sjálfri þorrinn máttur. Aðrar listgreinar eiga leik-
inn. Deilurnar um atómkveðskap um miðja öldina voru að
sönnu oft ófrjóar, en þær sýndu þó að menn létu sig ljóðlistina
varða á þeim árum. Síðustu áratugi hefur ekkert ljóðskáld vakið
storm af neinu tagi. Þau hafa öll í rauninni siglt sléttan sjó.
Einar Már Guðmundsson nefnir Jóhannes úr Kötlum sem
fulltrúa þess kveðskaparstíls sem hann vísar á bug, telur úreltan
og marklausan í samtíðinni. Jóhannes er gjarnan tekinn sem
spegill aldarinnar í íslenskri ljóðlist, skáldskaparsaga hans sett
fram sem dæmi um umskipti í kveðskapartísku. Þetta má sjá í
þriðju útgáfu Brags og Ijóðstíls eftir Óskar Halldórsson, 1977.
— Undir ævilok Jóhannesar varð hann nánast tískuskáld vinstri-
hópa: hinn rómantíski ungmennafélagi og kreppukommúnisti
varð nú einn ákjósanlegasti túlkur bláeygrar byltingarhyggju.
En hér var einmitt að því komið að hinni sundruðu heimsmynd
módernismans var vikið til hliðar um sinn. Jóhannes úr Kötlum
er eins andstæður módemisma í eðli sínu og verða má. Þess
vegna er hann fráleitt dæmi um nýsköpun í íslenskri Ijóðlist,
nema samkvæmt yfirborðslegum skilningi. Hann samdi sig ein-
ungis að breyttum ytri háttum ljóðstílsins.
Er skáldið sjálfssali? Þessi spurning er áleitin frammi fyrir
nútímaskáldskap, afsprengi þeirrar aldar sem verið hefur um-
skiptasamari og lausari í rás en öll önnur skeið sögunnar. Er
breyting kveðskaparstíls eftir seinni heimsstyrjöld aðeins afleið-
ing af breyttum samfélagsháttum, nýjum aðstæðum í félagsgerð-