Skírnir - 01.01.1982, Page 128

126 JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON SKIRNIR
leysum (mit allem dem sogenannten Unsinn). Efnið átti að skrá
á mállýsku sögumanns með orðafari hans og talsháttum (im
Mundart, Redensweise und Wendung des Erzahlenden).28 í þess-
um orðum Jacobs Grimm birtist hin vísindalega afstaða sem
straumhvörfum olli í söfnun og meðferð þjóðlegs fróðleiks. Þeir
bræður hófu þjóðlegt fróðleiksefni til vísindalegs vegs og lögðu
grundvöll að þjóðfræði sem sjálfstæðri vísindagrein.29
Starfs og stefnu Grimmsbræðra sá víða stað um norðanverða
Evrópu á fyrri hluta síðustu aldar eins og alkunna er. 1 formála
sem ætlaður var til birtingar með Islenskum þjóðsögum og ævin-
týrum 1862 víkur Jón Árnason að áhrifum Grimmsbræðra. Seg-
ir hann að þeir hafi
fyrstir allra manna i norðurálfu heims svo ég viti og þegar fyrir löngu vakið
athuga manna og tilfinningu fyrir munnmælasögum.......með frá-
bærri snilld og alúð safnað þýskum þjóðsagun^...og gefið með því
öldum og óbornum hina ágætustu fyrirmynd í þá stefnu.30
Nokkuð mun hafa á skort að allir sporgöngumenn Grimms-
bræðra fylgdu nákvæmlega fordæmi þeirra um vísindalega með-
ferð samandregins efnis. Því miður má sjá þess merki að Jón
Árnason hefur ekki tekið þá fullkomlega til fyrirmyndar í þessu.
í formálanum sem áður var vitnað til segir hann að ekki sé öll-
um jafnvel lagið að orða alþýðusögur eins og nokkrum sögu-
mönnum sem hann nafngreinir. Og hann bætir við:
því þessir menn og aðrir nriklu fleiri segja söguna í daglegu máli fjörugt og
líflega eins og best á við, en þó án allrar viðhafnar í ritshætti, orðatiltækj-
um og setningaskipun; en þar sem þessa hefur ekki verið gætt í sögunum
hef ég leyft mér að víkja því við i hendi og eins að fella úr flestar ættartöl-
ur; því ef öllu hefði verið haldið orðréttu eins og mér barst það hefði safn-
ið orðið næsta ólíkt sjálfu sér innbyrðis og þó má vel vera að enn sé of miklu
haldið af þess konar. Þetta hef ég nú ráðist í að safnendunum fornspurð-
um . . .31
Spyrja má hvað valdi því að helsti frumkvÖðull þjóðsagna-
söfnunar hér á landi skuli víkja svo berlega frá grundvallarregl-
um Grimmsbræðra. Við þessu er ekki einhlítt svar, en áðurnefnt
ávarp Jacobs Grimm mun ekki hafa borið fyrir augu Jóns, því
það var ekki prentað á þeim tíma sem upphaflega stóð til.32