Skírnir - 01.01.1982, Page 172

170
ÞÓR WHITEHEAD
SKÍRNIR
fjármálaferil Páls? Vefengir hann eins og Haraldur Ásgeirsson skýrslu Sveins
Björnssonar um samband þeirra feðga Páls og Fomjóts við Þjóðverja?
Aðfinnslur Sigurðar við frásögn mína af málmvinnslufyrirætlunum New-
comes Wrights eru álíka óskýrar. Lýsing mín á áætlun Newcomes Wrights
ber það með sér, að hann fór fremur með „kappi en forsjá", svo að notuð séu
orð Sigurðar. Þótt áætlanir Wrights hafi verið góðra gjalda verðar, höfðu
þær óneitanlega sína skoplegu hlið. Margir samtímamenn höfðu auga fyrir
þessu eins og ég leyfði mér að sýna lesendum með því að vitna í fræga „háðs-
grein" eftir Jónas frá Hriflu.
Þessi tilvitnun verður þeim Sigurði og Haraldi átylla til að segja, að frá-
sögn mín af áætlunum Wrights styðjist um of við grein Jónasar. Þetta nær
engri átt, svo sem sjá má af tilvísunum í heimildir. Frásögnin í bókinni er
alls um 7 blaðsíður, og af því má aðeins rekja um eina síðu til greinar
Jónasar. Að fráskildum gamanmálum sótti ég í þessa grein yfirlit yfir við-
ræður Wrights við alþingismenn í febrúar 1939.26 Ég gat sannreynt, að lýs-
ing Jónasar á lánstilboðinu var rétt með því að bera hana saman við einka-
bréf frá breska lögmanninum til Sturlu Jónssonar.27
Aðalheimild mín um námuvinnsluhugmynd Wrights var grein eftir Héðin
Valdimarsson (sem studdi áætlanir hans), og einnig hafði ég hliðsjón af
skrifum lögmannsins í Morgunblaðinu. Samtöl Wrights og félaga við for-
sætis- og fjármálaráðherra eru rakin eftir skýrslu úr stjórnarráðinu. Skýrsla
þessi er um 9 bls. að lengd og mun einkum skráð af Birgi Thorlacius eftir
fyrirsögn Eysteins Jónssonar. Það, sem skýrslan segir um lánið og kjörin
(m.a. skilyrði Wrights um að fá einkaleyfi til að fara með nafn landsins í
erlcndum lánastofnunum), reyndist enn koma fullkomlega heim og saman
við einkabréf lögmannsins.28 Þannig mætti áfram telja.
Eins og bókin greinir frá, voru lyktir lánamálsins þær, að Wright vísaði
ríkisstjórn íslands með miklum eftirgangsmunum á lögmannsskrifstofu eina
í New York, sem átti að liafa meðalgöngu um lánið. Þegar eftir þessu var
gengið, kom í ljós, að ekkert lán var að fá með bankasamböndum lögmann-
anna.29
I athugasemdum sfnum um mál Wrights hefur Sigurður sama hátt á og
blandar saman alls óskyldum efnum. Hann segir, að ekki sé annað vitað en
þau hjónin Newcome og Ása Wright hafi „borið hlýjan hug til íslendinga
og hag þeirra fyrir brjósti". Ása hafi að auki gefið Þjóðminjasafni og Vís-
indafélaginu stórgjafir. „Þótt ekki væri annað hefðu þau Newcome Wright
verðskuldað að málstaður hans yrði kannaður og kynntur hvert svo sem
endanlegt mat höfundar hefði orðið“ (203). Eins og lesendur geta séð af
greinargerð minni, hafði ég ágætar heimildir fyrir öllu því, sem sagt var
um áætlanir Wrights. Sjónarmið hans koma skýrt fram í bókinni eins og ég
læt lesendur um að dæma.
Hér gildir því enn það, sem segir um skrif Sigurðar um Torfasyni. Hann
þarf að gera ótvíræða grein fyrir því, hvað hann hefur út á frásögnina að
setja. Er hann mótfallinn því sjónarmiði framsóknarmanna (sem ég viður-