Skírnir - 01.01.1982, Page 176

SKIRNIR
174 ÞÓR WHITEHEAD
tná af viðskiptum hennar og Pan-American Airways bæði fyrir og eftir sendi-
för Þjóðverja.
(3) Björn Bjarnason dregur í efa, að íslenskir ráðherrar hafi látið sig vanta
í kveðjuhóf fyrir þýsku sendinefndina vegna framkomu hennar í „flugmál-
inu“. Hann spyr, hvort siðareglur eða vanþóknun á hernámi Tékkóslóvakíu
hafi ekki getað valdið því, að ráðherrarnir sátu heima?
Siðareglur héldu ekki aftur af ráðherrunum þá sjaldan að erlenda emb-
ættismenn bar hér að garði. Þetta má m. a. sjá af því, að stuttu eftir hófið
fyrir Þjóðverja hélt ríkisstjórnin veislu í ráðherrabústaðnum fyrir svo lágt-
settan embættismann sem Bretann Berkeley Gage og skipstjóra af bresku
skólaskipi.
„Flugmálið" verður að sönnu jafnæsilegt, þótt ráðherrarnir hefðu ekki
viljað sitja til borðs með Þjóðverjum vegna hernáms Tékkóslóvakíu. En fyrir
því eru engar heimildir, og ég veit ekki, hvers vegna ætti að rengja vitnis-
burð ráðherranna sjálfra.
(4) Björn telur hugsanlegt, að þýsku sendinefndarmennirnir hafi ekki haft
fyrirmæli um að sýna íslendingum „hörku“. Þeir kunni að hafa tekið upp
á því af sjálfsdáðum til að forðast álitshnekki x valdakerfi nasista.
Fyrir skömmu benti Björn á það í Morgunblaðinu, að smáembættismenn
í einiæðisríkjum væru manna ólíklegastir til að fara sínu fram í samskiptum
við önnur ríki.34 Með sömu rökum og Björn færði fyrir máli sínu í Morgun-
blaSinu verðum við að vísa á bug tilgátu hans í Frelsinu. Smáembættismenn
í Þriðja ríkinu voru jafnháðir vilja yfirboðara sinna og staifsbræður þeirra
í ráðstjórnarkerfinu, sem Björn lýsti í Morgunblaðsgreininni.
(5) Björn virðist efast um, að hernaðarsjónarmið hafi ráðið gjörðum Þjóð-
vei-ja í „flugmálinu": „Fi'á pólitisku sjónarmiði hefði ekki verið ónýtt í kjöl-
far innlimunar Tékkóslóvakíu að geta auglýst loftferðasamning við ísland
og forgang Lufthansa. Miskunnarlausum einræðisherrum er ekkert kærara en
slíkt sjónarspil."
Ef þessi hugmynd Björns fær staðist, væri „flugmálið" æsilegra en mig
hefur órað fyrir. Hann hefði þó aðeins þurft að líta á nokkrar dagsetningar
til að sjá, að hún er haldlaus. Giinter Timmermann ræðismaður boðaði
komu þýsku sendinefndarinnar til íslands í bréfi dagsettu 13. mars 1939.
„Flugmálið" hefur væntanlega haft einhvern aðdraganda í Berlín, og það
hefur tekið sinn tíma að koma fyrirmælum til Timmermanns. Það var hins
vegar ekki fyrr en 14. mars 1939, að Hitler gerði Emil Hacha forsætisráðhen'a
Tékkóslóvakíu afarkosti, og hinn 15. mars hernámu Þjóðverjar landið.
Jafnvel þótt hugdetta Björns félli ekki á tíma, væri hún vægast sagt ótrú-
leg. Geta menn ímyndað sér, að á sömu stundum og Adolf Hitler hrifsaði
til sín Tékkóslóvakíu hafi lostið niður í hans miskunnarlausa huga þessu
sjónarspili: Hefjum vikulegt póslflug til íslands um Færeyjar og dreifum
athygli heimsins frá hertöku Tékkóslóvakíu! Þótt Sigurði Líndal þyki þessi
kenning sennilegri en skýringar mínar á „flugmálinu", veit ég ekki, hvort
margir eru honum sama sinnis. Ekki veit ég heldur, hvaða „loftferðasamning"