Skírnir - 01.01.1982, Page 198

196
SVERRIR TÓMASSON
SKIRNIR
sonar hinni mestu og frásagnir þessara heimilda sýna að stuðst hefur verið
við verk hans og hann verið þekktur sem höfundur konungasagna. (Sigurður
Nordal hafði reyndar bent á þessar tilvísanir í bók sinni um Snorra, sbr.
Snorri Sturluson, Reykjavík 1920, bls. 25.) Þar að auki mun a. m. k. eitt
handrit, sem verið hefur í Noregi á 16. öld, þegar Laurent Hanss0n þýddi
Heimskringlu, hafa geymt nafn Snorra. I þessu sambandi er rétt að minna
á að Ciklamini virðist ekki þekkja bók Jonna Louis-Jensens, Kongesaga-
studier, sem kom út 1977.
Ciklamini gerir mikið úr dvöl Snorra í Odda. Hún tekur gagnrýnislaust
upp ummæli Oddverjaannáls að Sæmundur fróði Sigfússon hafi numið í
París. Oddverjaannáll er 16. aldar heimild og á nám Sæmundar í Frakklandi
hafa verið bomar brigður (sbr. Munnmœlasögur 17. aldar, útg. Bjama Ein-
arssonar, Kaupmannahöfn 1955, bls. civ og áfr.; sbr. einnig Peter G. Foote,
Aachen-Lund-Hólar í Les relations littéraires franco-scandinaves au moyen
age, Liége 1975, bls. 53-76 og þar tilvitnuð rit). Við vitum harla lítið um
íslenska skóla á miðöldum. Heimildir um þá eru fáorðar og óvíst að þeir
hafi verið með sams konar sniði og evrópskir skólar. Varhugavert er einnig
að álykta um menntun Snorra út frá Heimskringlu, þar sem hún er sam-
steypa (compilatio). Skýrari mynd gæti Edda gefið af menntun Snorra, en
Ciklamini þekkir ekki þá grein sem tengir hugmyndafræði Snorra við ný-
platónska hugsun 12. aldar, en hér á ég við ritgerð Peter og Ursula Dronke
um prologus Eddu og birtist sú grein í Sjötiu ritgerðum, helguðum Jakobi
Benediktssyni, Reykjavík 1977, bls. 153-176. — Tveir fyrstu kaflar bókarinn-
ar eru vísbending um að höfundurinn hafi færst of mikið í fang og þeir
átta næstu sanna það. Að vísu kemur fram að Ciklamini hefur lesið Heims-
kringlu, en i túlkun hennar birtist ekkert nýtt. Lesandinn er litlu nær um
hver hafi verið ætlun Snorra með ritun Heimskringlu og þráfaldlega hlýtur
hann að spyrja sjálfan sig: Fyrir hvem er bókin rituð? Er hún skrifuð fyrir
fólk sem engin kynni hefur haft af miðaldabókmenntum eða goðsögnum?
Svo mætti ætla þegar athuguð eru ummæli Ciklaminis uin sambýli Njarðar
og Skaða:
Of course, the ease of divine divorce implicitly reflects the uncom-
plicated divorce procedures in pagan society. Incompatibility in
marriage did not have to be endured. Even the gods practiced divorce
(bls. 52).
Ciklamini ræðir ekkert um formála Eddu eða Ynglinga sögu, en einmitt
Ynglinga saga er mikilsverð ábending um hvað Snorri hefur ætlað sér með
ritun Heimskringlu.
Meginhluti bókarinnar er endursögn á frásögn Snorra. Ciklamini hefur
þann hátt á að hún ræðir hverja sögu í Heimskringlu fyrir sig og miðar þá
skiptingu að mestu eftir kaflaniðurröðun Bjarna Aðalbjarnarsonar í útgáfu
hans í íslenzkum fornritum. Þetta er eins og gert fyrir þá sem aldrei hafa
lesið Heimskringlu og hefur í för með sér að lítið fer fyrir túlkun textans.
Sum frásagnaratriði sem okkur íslenskum lesendum finnst eðlilegast að