Skírnir - 01.09.1992, Blaðsíða 147

SKÍRNIR
HVERJIR EIGA FISKINN?
409
unni, t.d. með því að skrifa bók um hana, þá ber þjóðinni ekki
neitt frekari hlutdeild í þeim gróða heldur en hagnaði af hverju
öðru sem er.
I sumum tilvikum er ekki eins ljóst hvort verið er að tala um
eignarrétt. Sem dæmi má taka setningarnar: „Tungnamenn eiga
afrétt á Kili“, „Formenn svæðisfélaga eiga rétt til setu á aðal-
fundi“ og „Andrúmsloftið er sameign allra jarðarbúa.“ Hér er
verið að tala um rétt til að njóta einhverra gæða án þess að um
eignarrétt í skilningi Ólafs Lárussonar sé að ræða.
Setninguna: „Tungnamenn eiga afrétt á Kili“ er eðlilegast að
skilja svo að bændur í Biskupstungum megi einir manna beita fé
sínu á tiltekið svæði. Með þessu er ekki sagt að þeir eigi þetta
svæði, heldur aðeins að þeir hafi rétt til að nota það á þennan
hátt. Einhverjir aðrir gætu svo haft rétt til að tína fjallagrös þar.
Svipað má segja um setninguna: „Andrúmsloftið er sameign
allra jarðarbúa." Ef hún þýðir eitthvað þá þýðir hún trúlega að
allir jarðarbúar hafi rétt til að draga andann en ekki að hver sá
sem græðir peninga á andrúmsloftinu, t.d. með því að framleiða
köfnunarefnisáburð úr því, þurfi að greiða öllum jarðarbúum
leigu eða arð.
Þessi dæmi sýna að þótt mönnum sé tamt að segja að fiski-
stofnar séu sameign þjóðarinnar, og það kunni jafnvel að vera satt
í einhverjum skilningi, þá þarf alls ekki að vera um eiginlegan
eignarrétt að ræða. Eitt af því sem menn gætu meint með þessari
fullyrðingu er að allir íslendingar hafi rétt til að veiða á miðun-
um; þau séu eins og andrúmsloftið, gæði sem enginn hefur eign-
arrétt yfir en allir mega nota. Þessi skilningur væri freistandi ef
ekki kæmi til að það mega aðeins sumir stunda veiðar.
En til skamms tíma máttu allir veiða sem vildu. Þeir sem segja
að fiskarnir séu sameign þjóðarinnar meina því ef til vill að það
hafi verið siðferðilega rangt að svipta fólk þessum rétti án þess að
borga því einhverjar bætur. Hver Islendingur ætti því annað
hvort að halda rétti til veiða eða fá gjald fyrir að láta hann af
hendi.
Eins og ég kem að í þriðja hluta er fullyrðingin ósönn ef hún
er skilin svona. Auk þess er hæpið að af þessum skilningi leiði að