Skírnir - 01.09.1992, Blaðsíða 206

468
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
einhverju leyti frá meginreglunni um val leshátta, en þar er meirihluti
handrita látinn ráða ferðinni í þessari útgáfu. Þetta er að sönnu gert á
ýmsum stöðum en þó ekki alls staðar þar sem ástæða virðist til. Þessu til
staðfestingar skal nú gripið niður í nokkrum klausum sem vöktu sér-
staka athygli við lestur. Sú fyrsta er í 21. kafla Haralds sögu Sigurðarson-
ar og segir frá því þegar Magnús konungur Ólafsson sendi Haraldi boð
um að taka konungdóm með sér í Noregi:
En er Haraldur heyrði þetta sagt, að Magnús konungur frændi hans
mundi bjóða honum sætt og félagsskap og Haraldur mundi hafa
skulu hálfan Noreg við Magnús konung en hvor þeirra við annan
hálft lausafé beggja þeirra, fóru þessi einkamál þá aftur til Magnúss
konungs. (618)
Það þarf ekki að lesa þessa klausu oft til að sjá að eitthvað vantar inn í
hana svo að rökrétt merking og setningatengsl fáist - og það þótt öll
handrit Heimskringlu séu sammála um að svona eigi hún að vera. í 13.
aldar sagnasamsteypunni sem er kennd við handritin Huldu og Hrokk-
inskinnu hljóðar klausan enda svo: „En er Haraldur heyrði þetta sagt [...]
þá jdtaði Haraldur þeirri sœtt af sinni hendi, fóru þessi einkamál þá aftur
til Magnúss konungs." Þessum skáletruðu orðum skýtur Finnur Jónsson
inn í útgáfu sína með breyttu letri og Bjarni Aðalbjarnarson getur þeirra
í neðanmálsgrein. Spyrja má hvort ritstjórar nýju Heimskringluútgáf-
unnar hefðu ekki betur fylgt þessu fordæmi, til dæmis með því að bæta
orðunum við innan [hornklofa] eins og þegar þeir útskýra latnesk orð
textans. I alþýðlegri lestrarútgáfu eins og þessari hefði slíkt væntanlega
ekki þótt nein goðgá. En hér hafa ritstjórar trúlega talið sig bundna af
þeirri grundvallarreglu að seilast ekki út fyrir handrit Heimskringlu til
að leiðrétta textann (III, lxxxvii). Á móti því kemur að þeir geta sjálfir
þriggja skipta þar sem vikið er frá þeirri reglu.
I framhaldi af þessu skal staldrað við annan stað þar sem samhengi
verður einnig óljóst og nú vegna þess að eingöngu er fylgt texta Kringlu-
afrita en ekkert tillit tekið til ýmissa annarra handrita Heimskringlu. Sá
staður er í 112. kafla Ólafs sögu helga og segir frá því þegar Guðbrandur
í Dölum deilir á son sinn fyrir að vilja gefast upp fyrir hinum digra
manni eftir að hafa beðið ósigur fyrir honum í orustu:
„Heyra má það,“ segir Guðbrandur, „að úr þér er barður kjarkur all-
ur. Og fórstu þá heilli heiman og mun þér sjá för lengi uppi vera“.
(383)
Hér hefði þó ekki þurft að seilast langt til leshátta á borð við „og fórstu
fá heilli heiman" eða „og fórstu þá illu heilli heiman“ sem gefa óneitan-
lega ótvíræðara og eðlilegra mál. Á textanum eins og hann stendur fást