Skírnir - 01.09.1992, Blaðsíða 151

SKÍRNIR
HVERJIR EIGA FISKINN?
413
Þessi kenning Lockes kemur heim og saman við dæmin af
landnámsmönnunum. Til þess að eignast jörð þurftu þeir ekki
annað að gera en að hefja búskap á henni og til þess að eignast
fisk dugði þeim að veiða hann. Þeir eignuðust náttúrugæði með
því einu að nýta þau eða vinna við þau á einhvern þann hátt sem
talist gat undirbúningur undir notkun. En tilkall til að eiga allt
landið eða allan fiskinn í sjónum hefði verið óréttmætt því með
slíkri kröfu hefja menn hvorki nýtingu þessara hluta né vinna við
þá á neinn þann hátt sem talist getur undirbúningur undir notk-
un.
Þriðja regla Lockes, sem segir að menn megi ekki eigna sér
meira en svo að jafngott sé eftir handa öðrum, virðist líka senni-
leg, því að jafnaði er rangt að skerða kjör annarra. Þessi regla
krefst þó nánari útfærslu því eins og hún stendur virðist hún til
dæmis banna fyrsta landnámsmanninum að eigna sér bestu jörð-
ina. Hún virðist líka útiloka að síðasti skiki landsins sé numinn,
því sá sem það gerir skilur ekkert eftir handa öðrum. En þótt
þessi regla geti ekki staðið óbreytt þá hlýtur hún að vera eitthvað
í áttina því eignarnám sem skerðir kjör annarra getur tæplega ver-
ið réttmætt. Vandinn er að skýra hvað það þýðir, í þessu sam-
bandi, að skerða kjör annarra. Hvernig ber að skilja þá reglu að
menn megi ekki skerða kjör annarra með eignarnámi sínu?
Hún getur ekki þýtt að bannað sé að skerða möguleika ann-
arra til eignarnáms eða fækka þeim kostum sem aðrir hafa um að
velja því regla sem bannar þetta bannar allt landnám og allt eign-
arnám þar sem ekki er af óendanlega miklu að taka.
Hún getur ekki heldur þýtt að bannað sé að útiloka aðra frá
að koma fram réttmætri ætlun sinni eða eigna sér eitthvað sem
þeir hafa hug á. Til að skýra þetta skulum við taka sem dæmi að
tveir menn leiti að sama hlut, til dæmis gullskipi. Sá heppni sem
finnur hann á undan útilokar að hinn komi ætlun sinni fram. En
þetta bannar honum ekki að eigna sér hlutinn.
Þessar tvær niðurstöður má draga saman í eina, nefnilega þá
að reglan geti ekki bannað mönnum að skerða möguleika annarra
á að bæta kjör sín seinna heldur hljóti hún aðeins að banna þeim
að skerða kjör annarra frá því sem er eða útiloka þá frá því sem
þeir hafa þá þegar.