Skírnir - 01.09.2000, Blaðsíða 71

SKÍRNIR
STRÁKLIGR LÍZ MÉR SKÍÐI
307
á Skarðsströnd (1605-1611). Einhverja hríð hefur hann verið í
Bjarneyjum á Breiðafirði og í Ólafseyjum undan Skarði segist
hann hafa kveðið niður afturgöngu Geirmundar heljarskinns
(.Eddurit I 1998:65).
Vitnisburður Jóns lærða verður að teljast gild sönnun um að
Skíðaríma hafi þekkst a.m.k. í lok 16. aldar, en öllu erfiðara er að
færa aldur hennar aftur fyrir 16. öld. I henni gætir enn fornrar
hljóðdvalar og rímað er að mestu eftir fornum reglum. Björn Kar-
el Þórólfsson færir rímuna hiklaust aftur fyrir siðaskipti og tekur
undir með Guðbrandi Vigfússyni (1883:396-98) um málfar rímn-
anna að „það geti varla eldra verið en frá lokum fjórtándu aldar,
og hinsvegar varla yngra en frá miðri fimtándu öld“ (Björn Karel
Þórólfsson 1934:385). Björn rekur reyndar enn aðrar röksemdir
fyrir því að Skíðaríma sé frá því fyrir siðaskipti. Hann sýnir fram
á að höfundur Klerkarímna, sem varðveittar eru í handritunum
AM 603 4to og AM 604 4to (um 1550), hafi greinilega stuðst við
rímuna um Skíða (Björn Karel Þórólfsson 1934:403).
Jón lærði hefur skilið rímuna jarðneskum skilningi; honum eru
efst í huga sannindamerkin um að Skíði hafi í raun og veru verið
leiddur. I annarri heimild frá því um 1600, Gottskálksannál, er
sagt við árið 1194: „dreymdi Skíða“. Þessi athugasemd er skrifuð
með annarri hendi en meginhluti annálsins og kann að vera yngri
viðbót (Islandske annaler 1888:324; Einar G. Pétursson 1980:115;
sbr. Theo Homan 1975:91). Naumast getur hér verið átt við ann-
að efni en það sem segir frá í rímunni. I báðum heimildunum jafn-
gilda leiðslur raunverulegum atburðum. En er Skíðaríma leiðsla?
Og hvernig kemur efni hennar heim og saman við leiðslubók-
menntir miðalda?
2
Frásagnir miðalda af ferðalögum til annarra heima líkjast hver
annarri en frávik eru þó nokkur. I höfuðdráttum virðist mega tala
um tvo flokka: draumkvæði og leiðslur. Báðar bókmenntagreinar
eru vel þekktar á Islandi, en elsta lýsingin í norrænum bók-
menntum á ferð til annars heims er þó líklegast för Hermóðar
hins hvata á helveg (Edda Snorra Sturlusonar I 1848:178-80). í