Skírnir - 01.09.2000, Blaðsíða 195

NJÖRÐUR P. NJARÐVÍK
Arfur og umbylting
Sveinn Yngvi Egilsson
Arfur og umbylting. Rannsókn á íslenskri rómantík
ReykjavíkurAkademían og Hið íslenska bókmenntafélag
Reykjavík 1999
Þegar bók Sveins Yngva Egiissonar Arfur og umbylting. Rannsókn á ís-
lenskri rómantík er fyrst litin augum blasir við kápumynd af Napóleon
keisara í skartklæðum á hvítum gæðingi sem prjónar frammi fyrir eins
konar klettavegg með letri sem við þekkjum úr íslenskum handritum.1
Myndin á auðvitað að vera táknræn fyrir efni bókarinnar: annars vegar
hinn forni bókmenntaarfur, hins vegar pólitísk átök og ólga í Evrópu á
fyrri hluta 19. aldar. Fyrst þegar ég sá bókina vakti Napóleonsmyndin
undrun mína. Og ég verð að segja að svo er einnig að lestri loknum.
Kvæðin um Napóleon eru að mínum dómi einfaldlega of fá - og tæpast
nógu merkileg heldur - til að réttlæta slíka kápumynd. Auk þess er
Napóleon Bonaparte í mínum huga fremur tákn hins horfna. Lofkvæði
Gröndals breyta þar engu. Napóleon dó í útlegð 1821 og áhugi skáldanna
íslensku beindist fremur að hinu nýja, andstæðu einræðisherrans, að sí-
aukinni kröfu um lýðfrelsi og þjóðfrelsi.
Hugtakið rómantík er ekki auðvelt til nákvæmrar skilgreiningar, þótt
flestir telji sig vita nokkurn veginn hvað í því felst. Sveinn Yngvi telur að
sæmilegt samkomulag ríki um skilgreiningu René Welleks, en birtir hana
reyndar ekki - og spyrja má hvort þörf sé á að rekja slíkt ýtarlega í sér-
hæfðu fræðiriti. Má höfundur gera ráð fyrir því að lesendur kunni skil á
hugtakinu? Það fer auðvitað eftir því hverjum ritið er ætlað. Bent er á
hvernig tveir íslenskir fræðimenn, Þorleifur Hauksson og Heimir Páls-
son, hafa fjallað um þessa kenningu, og Heimir gagnrýnt hana að nokkru,
eða talið að hún gildi ekki alls kostar um íslenskar bókmenntir: þar þurfi
að bæta við að íslensk skáld leita sér einkum fyrirmynda í íslenskri og
1 Þessi grein er svotil óbreytt andmælaræða við doktorsvörn Sveins Yngva Egils-
sonar 12. febrúar 2000. Annar andmælandi var dr. Andrew Wawn er einbeitti sér
einkum að þeim þáttum bókarinnar er snúa að evrópskum samtímaviðburðum
rómantísku skáldanna íslensku og skírskotunum í skáldverk af erlendum toga.
Því er lítt fjallað um þau atriði hér.
Skírnir, 174. ár (haust 2000)