Skírnir - 01.09.2000, Blaðsíða 86

322
JÓN SIGURÐSSON
SKÍRNIR
Egilssaga er baráttusaga. Um það munu menn varla deila eða
um það að hún er í senn saga um ytri baráttu við aðra og um innri
baráttu í sál söguhetjunnar. Aðallega er barist um það sem hér
greinir:
1. átakasvið: Einstaklingur - fjölskylda - erfðaréttur - réttlíeti -
drengskapur.
2. átakasvið: Þegn - höldur -frjálsræði og skyldur gagnvart kon-
ungi - manngildi.
3. átakasvið: Eigið skapferli - einurð - heiðarleiki - einlœgni -
snilld í skáldskap.
Samhliða því að Egilssaga er baráttusaga er hún vináttusaga. Og
vináttan er strengur sem hljómar best og sterkast þegar baráttan
stendur sem hæst. Vináttan gefur sögunni „jákvæðan hugblæ“.3
Eitt af því sem gerir Egil Skalla-Grímsson öðrum þræði svo
heillandi er að hann á það til að hlaupa út undan sér, stundum
skemmtilega og stundum miður. Nú hafa menn varla skráð
nokkurn skapaðan hlut á bækur sem ekki þótti býsna mikilvægur
vegna þess hve skinnið var dýrt sem ritað var á. Þegar horft er til
þessa hljóta þessar lýsingar á Agli að vera lykill að mannskilningi
og siðfræði höfundarins: Einmitt þessar lýsingar þótti kostnaðar
vert að skrifa niður. Um alla söguna er þetta tvísæi (: írónía) með
björtum flötum og skuggahliðum sem leikast á. Má minna á sam-
setningu andstæðnanna í ættinni: Bræður eru sumir ljósir ásýnd-
um og fagrir en aðrir dimmleitir og Ijótir.4 Bent hefur verið á öfg-
ar, mótsagnir og ákefð í skaplyndi og kveðskap Egils og ber það
að sama brunni.5
En sagan leynir á sér í persónulýsingunni. I miðaldabók-
menntum og mannskilningi þess tíma var ytri verknaður lýsing og
tákn innra manns.6 Egilssaga verður að teljast býsna nærgöngul og
3 Baldur Hafstað 1990 og 1995: 19, 31, 33. Um tvísæi (: íróníu) og kýmni í Egils-
sögu sjá Finnboga Guðmundsson 1967. Sjá einnig Jan S. Sorensen 1980, Torfa H.
Tulinius 1994.
4 Egilssaga 1987: 368, 396-98, 405.
5 Hallvard Lie 1956: 522.
6 Einar Ól. Sveinsson 1956: 509.