Skírnir - 01.09.2000, Blaðsíða 238

474
RÓBERT H. HARALDSSON
SKÍRNIR
ályktun að bókin gefi okkur greinargott yfirlit yfir þær. Því fer fjarri. Þær
Hollywood-kvikmyndir sem þar njóta einkum sérstöðu og fá athygli eru
þær sem auðveldast virðist að draga af miklar ályktanir (oft snöggsoðnar
og illa rökstuddar) um bandarískt samfélag, stjórnmál eða menningu. Að
þessu leyti eru myndirnar oft líkar þeirri afdrifaríku kvikmynd sem Lax-
ness sá illu eða góðu heilli árið 1945, sautján árum eftir að hann dvaldi í
Kaliforníu. Hollywood er paradís menningarfræðingsins og póstmódern-
istans. Þar er gott að rölta um, þar má lesa af annarri hverri „kvikmynda-
grein" róttækar pólitískar og samfélagslegar ályktanir - sem sumar hverj-
ar jafnast á við sleggjudóma Laxness. Hér að ofan var rætt um Pretty
Woman, Schindler’s List, The Last Boy Scout og The Tmman Show. Mörg
fleiri dæmi hefði mátt nefna. Áróðursmyndin The Green Berets (Ray
Kellogg og John Wayne, 1968) með John Wayne fær meiri athygli en Hail
the Conquering Hero (Preston Sturges, 1944) þar sem miskunnarlaust
grín er gert að hetjudýrkun og múgsefjun í smábæ í Bandaríkjunum við
lok seinni heimsstyrjaldar. Rambo-myndirnar með Sylvester Stallone fá
meiri athygli en Thin Red Line (Terrence Malick, 1998). Staðlaðir vestrar
Johns Wayne fá meiri athygli en Man of the West (Anthony Man, 1958)
eða High Noon (Fred Zinnemann, 1952), og lélegu vestrarnir hans fá
raunar meiri athygli en bestu vestrarnir sem hann lék í, s.s. Rio Bravo
(Howard Hawks, 1959). Pretty Woman fær meiri athygli en Adam’s Rib
(George Cukor, 1949) sem hlýtur þó að teljast mjög merkilegt innlegg í
kvenréttindabaráttu 20. aldar. Die Hard Qohn McTiernan, 1988) og Die
Hard With a Vengeance Qohn McTiernan, 1995) fá meiri umræðu en
North by Northwest. Og þannig mætti lengi telja. Staðreyndin er sú að í
Hollywood hafa ófá meistaraverk litið dagsins ljós. Á hverju einasta ári
20. aldar hefur Hollywood sent frá sér meistaraverk og sum árin mörg.
Hvaða borg á Vesturlöndum skyldi geta státað af eins mörgum listaverk-
um á 20. öld? Ég spái því að þegar fram líða stundir muni afstaða manna
til Hollywood verða ekki ósvipuð og afstaða okkar nú er til Flórens end-
urreisnartímans eða Parísar nítjándu aldar. Vitaskuld er mikið af léttmeti
framleitt í Hollywood - og það virðist fanga athygli margra, ekki ein-
göngu áhorfenda. En spyrja má hvaða háborg menningar sé laus við slíkt.
Edouard Manet og Gustave Courbet voru ekki einu myndlistarmennirn-
ir í París um miðbik nítjándu aldar, innantómt afþreyingarefnið sem þar
fór á léreft var mikið. Og það voru fleiri myndlistarmenn í Flórens en
Leonardo da Vinci.
Þótt vafalítið sé það virðingarvert markmið að endurskoða af og til
hugmyndir okkar um lág- og hámenningu, er fullkomlega óraunhæft að
ætlast til þess að við getum eða œttum að yfirstíga þessa aðgreiningu með
aðferðafræðilegum ákvörðunum í menningarfræðum eða öðrum fræðum.
Greinarmunurinn er raunverulegur og hann er gagnlegur, ekki síst ef
hann felur í sér þá afstöðu að sum verk standi upp úr, eigi skilið meiri at-