Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1977, Qupperneq 95

MÚL AÞING
93
þingi, „að kongi skyldi gefast ölmusa af öllum almúga á landi
hér, hver eptir efnum tvenna, J>renna, ferna, fimm pör sokka,
prestar sumir hálfan dal, sumir heilan, sumir 2, 3, 4, eptir pví
sem hver héldi ríkan stað“, að ]?ví er Vallholtsannáll greinirl.
„Sagt var, að biskup hefði gefið 12 dali“, bætir annálsritarinn
við.
Mætti ætla, að alþingismönnum hafi J?ótt ekki af veita að
hressa ögn upp á plaggabragðið á dönskum, sem farið höfðu
hraklegar ófarir fyrir peim svensku djöfuls skálkum hin fyrir-
farandi misseri og orðið að láta af hendi við pá Skán, Halland
og Bleking, eftir að Friðrik 3., sem pó er talinn í heimildum
greindari en títt var um Aldinborgara og meira að segja bók-
hneigður, hafði álpast til að troða illsakir við Svía nokkrum
árum fyrr, þegar hann hélt, að Svíakóngur hefði ekki tíma til að
berjast við sig, með pví að hann var að bombaldast suður á
Póllandi í stríði við Jóhann Kasimir.
Hitt er svo annað mál, að gjald þetta, sem höfundur Vall-
holtsannáls kallar öimusu til kóngsins, var í raun múta til höf-
uðsmanns og fógeta, til pess goldin að koma íslendingum undan
pví að bera kostnað af orlogsskipi, p. e. herskipi, sem Danir
1) Hér hygg ég, að höfundur annálsins, síra Gunnlaugur Þorsteinsson
í Syðra Vallholti í Skagafirði, biandi saman samþykktum á alþingi og
innheimtu „ölmusunnar" meðal landsmanna. Ekki finnst í alþingisbókum
sundurgreining á gjaldi þessu í líkingu við þá, er hann færir til bókar.
Mál þetta hafði Henrik Bjelke borið Uþþ á Kóþavogsfundinum árið
áður, en dræmt verið undir það tekið af landsmönnum. Málið er svo á
ný borið uþþ af Thomas Nicolaj fógeta á alþingi 1663 og kom það þar
bæði fyrir lögréttu og þrestastefnu. í lögréttu „lofuðu lögmenn og lög-
réttan með landsins almúga að gera nokkuð þeningasamlag á þessu ári
og það fram ieggja á næstkomandi Öxarárþingi...“ (Alþingisbækur ís-
lands VII. 1.).
Á þrestastefnunni samþykktu klerkar undir forystu Brynjólfs biskuþs
„að safna til næsta alþingis 300 dölum í gjöf til höfuðsmannsins og skyldi
miðla landfógetanum af því eftir biskuþsins ráði...“ (Jón J. Aðils: Einok-
unarverzlun Dana á Íslandi 1602—1787).
Tæmandi gögn hef ég ekki í höndum um samþykkt þrestastefnunnar um
þetta mál og má vera að þar megi finna nánari ákvæði um, hversu mikið
hver skyldi gjalda.