Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Qupperneq 19

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 2009 15
sérstaklega fyrir hjúkrun þessara sjúklinga
á svo ýtarlegum vísindalegum grunni.
Höfundar bókarinnar eru alls 10, þar
af 9 hjúkrunar fræðingar og einn læknir
sem störfuðu í vinnuhóp um þróun
leiðbeininganna og unnu kafla bókarinnar.
Auk höfunda tóku alls um 40 þverfaglegir
aðilar frá um 20 heilbrigðis­ og mennta­
stofnunum á Íslandi og í Hollandi þátt
í sam vinnuverkefninu auk sjúklinga.
Á þessum tíma hafði Þóra fengið boð
um samvinnu við lyflækninga svið og
endurhæfingarsvið Landspítala sem
beindist að því að bæta hjúkrun sjúklinga
sem hafa fengið heilablóðfall. Úr varð
Á Íslandi fá um 700 einstaklingar heilablóðfall árlega eða um tveir á hverjum sólar hring. Algengustu
afleiðingar heila blóðfalls eru helftar lömun, skert meðvitund, kyngingar erfiðleikar, boðskiptaerfiðleikar
og minnkuð skynjun. Einnig koma fyrir sjóntruflanir, vitsmunaskerðing og persónu leikabreytingar.
Hræðsla, van líðan og ein angrun sem og vannæring og þung lyndi eru algengir fylgi kvillar. Hjúkrun og
endurhæfing hafa mikil áhrif á bata horfur og er því afar mikilvægt að til séu leiðbeiningar um hjúkrun
sem taka mið af bestu þekkingu á hverjum tíma.
Síðustu 20 árin hefur þekking aukist gífurlega á virkni heilans og áhrifum heilablóðfalls á hreyfigetu
og sjálfs bjargargetu. Komið hefur í ljós að heilinn hefur allt aðra getu til þess að ná sér eftir áfall
heldur en menn héldu áður. Fjöldi rannsókna á starfsemi heilans og hreyfifræðum hefur aukist
stórlega. Einnig er nú miklu meira rannsakað hvernig best er að endurhæfa fólk eftir heilablóðfall. Að
auki hefur verið mikil þróun á þekkingu innan endurhæfingarhjúkrunar. Áhugi manna beinist nú að
verkefnismiðaðri þjálfun (á ensku „task oriented training“) þar sem gengið er út frá því að öll hreyfing
hafi tilgang. Í raun eru menn alltaf að leysa verkefni og endurhæfing miðast að því að endurvekja
hæfni sjúklingsins til þess að leysa þessi verkefni. Maður hreyfir sig til að gera eitthvað: gengur, sest
upp, stendur upp, klæðir sig, lyftir glasi til að drekka og skeið til að borða og svo framvegis. Nú er
álitið að betra sé að þjálfa sjúklinginn í að leysa þessi verkefni sem hafa tilgang heldur en að láta
hann gera líkamsæfingar sem kenndar eru sundurlaust og án tilgangs.
spurðu: Ef NDT virkar ekki – hvað virkar
þá? Sjálf vildi hún fá svar við spurningunni:
Hvernig eiga hjúkrunarfræðingar að
taka á endurhæfingarhjúkrun heila blóð­
fallssjúklinga? Ákveðið var að skoða
möguleikann á að semja klínískar leið­
beiningar um endurhæfingu og hjúkrun
heilablóðfallssjúklinga. Þar sem Þóra
vann bæði við háskólann og á hjáskóla­
sjúkrahúsinu þurfti hún samþykki beggja
yfirmanna sinna þar og reyndist það
auðsótt. Síðar kom Landspítali inn í
verkefnið.
Í fræðiskrifum um endurhæfingarhjúkrun er
ekki mikið talað um hvaða áhrif aðrir þættir
hafa á hreyfigetu og bataferli. Heimildaleit
Þóru mótaðist þannig að fram komu
11 efnisþættir sem svo urðu að köflum
í bókinni. Bókin er 254 blaðsíður og er
byggð upp af stuttum fræðilegum köflum
sem enda á gagnreyndum leiðbeiningum
um hjúkrun og endurhæfingu sjúklinga sem
hafa fengið heilablóðfall. Leiðbeiningarnar
miðast við hjúkrun heilablóðfallssjúklinga
á sjúkrahúsum, endurhæfingardeildum,
stofnunum og í heimahúsum. Þær klínísku
leiðbeiningar, sem hafa áður verið gerðar
erlendis fyrir þennan sjúklingahóp, hafa
verið samdar af þverfaglegum hópum og
hafa ekki tekið mið af hjúkrun sérstaklega.
Ráðleggingar voru oft mjög fræðilegar og
flóknar og erfitt var fyrir hjúkrunarfræðinga
að vinna með þær. Í bókinni eru því
einu leiðbeiningarnar sem unnar eru
að í vinnuhópinn bættust fjórir íslenskir
hjúkrunarfræðingar sem unnu sína kafla
undir handleiðslu Þóru. Þær voru Marianne
Klinke, Svanhildur Sigurjónsdóttir og Katrín
Björgvinsdóttir á taugalækningadeild
Landspítalans í Fossvogi og Dóróthea
Bergs á endurhæfingardeild á Grensási.
Íslensku hjúkrunarfræðingarnir í hópnum
unnu sína kafla á íslensku og voru þeir
svo þýddir yfir á hollensku og unnir
áfram. Þetta eru kaflarnir um næringu,
kyngingarerfiðleika, vökvaskort og kynlíf
eftir heilablóðfall. Þessir hjúkrunarfræðingar
unnu kaflana í hlutavinnu og fengu oftast
einn dag í viku fyrir efnisleit, úrvinnslu og
skrif á köflum. Samskipti fóru að miklu leyti
fram í tölvupósti og síma og gekk það vel.
En þess á milli kom Þóra til landsins. „Eftir
á að hyggja skrifuðum við allt of langa kafla
sem svo þurfti að skera niður til að þetta
yrði bók af góðri stærð og gerð. Þykkari
bók er dýrari og það verður að taka inn
í myndina. En í tengslum við bókina er
heimasíða þar sem hægt er að nálgast
ráðleggingarnar í meginatriðum sem og
kaflar um aðferðafræði og annað efni. Í
heildina er efnið um 400 blaðsíður,“ segir
Þóra.
Aðrir kaflar í bókinni fjalla um fræðilegan
bakgrunn endurhæfingar, hreyfigetu og
sjálfsbjargargetu heilablóðfallssjúklinga,
byltur, vitsmuni, boðskiptaerfiðleika,
þunglyndi, sem og fræðslu til sjúklinga
og aðstandenda. Þóra er meðhöfundur