Bændablaðið - 13.05.2015, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | Miðvikudagur 13. maí 2015
Landsvirkjun verður fimmtíu
ára í júlí á þessu ári. Fyrirtækið
var stofnað árið 1. júlí árið
1965, í kringum byggingu
Búrfellsvirkjunar. Haldið var
upp á þessi tímamót á aðalfundi
fyrirtækisins í Elborgarsal Hörpu
þann 5. maí síðastliðinn.
Reikningar Landsvirkjunar og
úttekt matsfyrirtækisins Moody’s
sýna að staðan og horfur í rekstri
fyrirtækisins eru góðar. Greinilegt
er að Hörður Arnarson forstjóri og
hans fólk er að gera góða hluti með
þetta fyrirtæki allra landsmanna.
Hefur Moody’s breytt horfum á
lánshæfiseinkunn Landsvirkjunar
úr stöðugum í jákvæðar.
Landsvirkjun hefur skilað arði
í ríkissjóð og í orðum forstjórans
á aðalfundinum er ekki annað að
heyra en vænta megi mun meiri
arðgreiðslna á komandi árum.
Bjarni Benediktsson fjármála-
ráðherra varpaði á fundinum
fram hugmynd um stofnun
orkuauðlindasjóðs (Fullveldissjóð)
í líkingu við norska olíusjóðinn.
Talið er að í hann geti farið að
renna á komandi árum allt að 10
til 20 milljarðar króna á ári í formi
arðgreiðslna frá Landsvirkjun.
Góður árangur
Matsfyrirtækið Moody’s hefur
breytt horfum á lánshæfiseinkunn
Landsvirkjunar úr stöðugum
í jákvæðar. Að mati Moody´s
endurspeglar sú breyting þann
árangur sem náðst hefur í að styrkja
stoðir fyrirtækisins og að bæta
fjárhagslegan styrkleika.
Þeir jákvæðu þættir sem hafa
áhrif á einkunnagjöf Moody’s eru:
Sterk staða á orkumarkaði, hagkvæm
endurnýjanleg orka og jafnt
sjóðstreymi. Þeir þættir sem koma
í veg fyrir enn betri einkunn að svo
stöddu eru: Há skuldsetning, fámennur
hópur viðskiptavina, tenging við
álverð í raforkusölusamningum,
gjaldeyrisáhætta og hlutfall
breytilegra vaxta í lánasafninu.
Moody’s bendir að sama skapi
á að fjárhagsleg staða fari stöðugt
batnandi og góður árangur sé að nást
í að draga úr fjárhagslegri áhættu.
Sérstaklega er minnst á þann árangur
sem náðst hefur við að draga úr
álverðsáhættu með endursamningi
við álver RTA í Straumsvík, með
áhættuvarnarsamningum og með
samningum við nýja aðila. Þá
nefnir Moody’s jákvæð áhrif þeirrar
vinnu fyrirtækisins við að draga
úr gjaldmiðla- og vaxtaáhættu í
lánasafninu.
Sagði Hörður þetta vera góðar
fréttir fyrir Landsvirkjun og
mikilvægt skref í að bæta aðgengi
fyrirtækisins að alþjóðlegum
fjármálamörkuðum.
Veðjað á sæstreng
Greinilegt var í orðum allra
ræðumanna á fundinum, einnig ræðu
forseta Íslands og fjármálaráðherra,
að búið er að móta skýra stefnu innan
fyrirtækisins um lagningu á sæstreng
til raforkusölu til Bretlands. Allt er
það þó sagt vera með fyrirvara um „að
samstaða náist meðal þjóðarinnar“.
Ekki var samt annað að skilja í máli
ræðumanna en að sæstrengur væri í
raun lykillinn að gósentíð í framtíð
fyrirtækisins og ríkisins í heild. Má á
því sjá að talsmönnum fyrirtækisins
hefur tekist vel að reka áróður fyrir
sæstrengshugmyndinni.
Ekkert var þó talað um í ræðum
á fundinum hvernig það geti farið
saman að virkja sem minnst og
selja rafmagn sem nemur orku frá
einni Kárahnjúkavirkjun til útlanda.
Hvað þá að það sé gert í ljósi þeirrar
staðreyndar að Landsvirkjun annar
vart í dag aukinni eftirspurn eftir
raforku á innanlandsmarkaði. Nær
ekkert var heldur minnst á að sala
raforku um sæstreng til útlanda
mun, vegna milliríkjasamninga,
hækka orkuverð til almennings hér
á landi og íslenskra fyrirtækja, líkt
og gerðist í Noregi. Ekki heldur
hvað verði um íslenska garðyrkju ef
gróðrarstöðvarnar þurfa mögulega að
fara að greiða mun hærra orkuverð
en nú er.
Þrátt fyrir þessa miklu ágalla
í málflutningi áhugasamra um
sæstreng, verður því vart mótmælt
að rétt sé að skoða kosti þess og galla
fyrir Ísland að selja orku um slíka
tengingu. Þegar það er gert er samt
nauðsynlegt að allar upplýsingar séu
uppi á borðum og kostir og gallar
kynntir almenningi með skýrum
hætti. Að menn segi sannleikann.
Forsetinn talar ákveðið fyrir
sæstreng til útlanda
Ræða Ólafs Ragnars Grímssonar
forseta á fundinum var mjög ótvíræð
um mikilvægi lagningar sæstrengs
og vakti hún því sérstaka athygli.
Forsetinn sagði m.a. að Landsvirkjun
gæti með stolti litið yfir farinn veg
og fagnað á þessum tímamótum um
leið þeim fjölþættu tækifærum sem
móta daglega önn þeirra sem starfa í
fyrirtækinu. Varla er þó hægt að segja
annað en að sú jákvæða mynd sem
hann dró upp af sæstrengslagningu
hafi stangast á við þau orð hans í
ræðunni að eftirspurnin eftir orku
væri nú mun meiri en Landsvirkjun
gæti annað. Allavega ef tekið er
tillit til þess að lýst hefur verið yfir
að sæstrengur þyrfti aðgang að afli
sem skilar meiri orku en hægt er að
kreista út úr Kárahnjúkavirkjun. Um
sæstrenginn sagði forsetinn síðan:
Segir mikinn áhuga meðal
evrópskra lífeyrissjóða
„Á afmælisárinu er staðan hins
vegar sú að kaupendur knýja dyra,
iðjuverin sem hér hafa starfað og
ný framleiðslufyrirtæki sem og
gagnaverin sem vaxa ört og önnur
sem vilja koma hingað; stjórnvöld
í Bretlandi bjóða jafnvel bæði
tryggingar og til muna hærra
orkuverð ef sæstrengur til Íslands
yrði liður í lausn á þeirra brýna
orkuvanda; sæstrengur sem norrænir
og evrópskir lífeyrissjóðir ásamt
alþjóðlegum fjárfestum vilja gjarnan
eiga.“
Án nokkurrar stórvirkjunar
„Nú þegar hafa Norðmenn lagt nokkra
sæstrengi til Danmerkur og var sú
tenging helsta ástæða þess að Apple
valdi fyrir skömmu Jótland fyrir hið
stóra gagnaver. Sæstrengurinn frá
Noregi til Hollands hefur á fáeinum
árum reynst til muna arðbærari en
flestir töldu og því gerðu Norðmenn
nýlega samninga við bæði Þýskaland
og Bretland um nýja sæstrengi.
Rafmagnið bæði selt og keypt án
þess að nokkur stórvirkjun yrði
reist í Noregi [feitletrun blm] en
tekjurnar engu að síður veigamiklar
viðbætur við þjóðarauð Norðmanna;
strengirnir líka nauðsynleg styrking á
orkuöryggi landsins og trygging um
aðgang að orku frá öðrum löndum
við áföll á heimaslóð eða hamfarir
í náttúrunni.“
Áhugi Breta
„Hin nýju þáttaskil sem blasa við á
afmælisári Landsvirkjunar; hraður
vöxtur gagnavera, gríðarlegt magn
nýrra upplýsinga og gagna sem
bætist við á hverju ári, óskir um
að reisa hér fleiri iðjuver sem og
reynsla Norðmanna og annarra
Evrópuþjóða af sölu rafmagns um
sæstrengi, áhugi breska ríkisins á
slíkum viðskiptum við Íslendinga
og hugsanleg samtenging Íslands og
Grænlands, vatnsorkan arðvænleg
auðlind okkar góðu granna í vestri,
sýna ásamt reynslunni af fyrstu
vindmyllunum hér á landi – þær nær
tvöfalt hagkvæmari en í Evrópu –
að fram undan getur verið nýtt og
glæsilegt vaxtarskeið þjóðinni til
heilla ef við berum gæfu til að vanda
verkin og varðveita samstöðuna.
Gleymum því aldrei að
Landsvirkjun er þjóðareign,
byggð í senn á nýtingu auðlinda
Íslendinga og virðingu okkar fyrir
tign og margbreytileika náttúrunnar;
getur áfram verið í fararbroddi
framfarasóknar. Sú vegferð þarf
þó að byggja á samstöðu um þessa
dýrmætu sameign þjóðarinnar og
á virðingu fyrir fegurð landsins,
gróðursvæðum og öræfum sem eru
svo samgróin sjálfsmynd okkar,“
sagði forsetinn.
Röksemdafærsla
á ansi gráu svæði
Í orðum forsetans er bent á ýmsa
þætti sem styrkja eiga rökin fyrir
sæstrengslagningu. Ljóst má vera
að ef þessi kostur reynist eins góður
og af er látið, þá verður strengurinn
eflaust lagður. Samlíkingin við
Noreg hlýtur þó að teljast mjög
vafasöm í ljósi þess að Ísland hefur
engar hringtengingar á raforku við
útlönd.
Vitnað hefur verið til þess,
m.a. hér í Bændablaðinu, að þegar
Norðmenn hófu að selja rafmagn
um strenginn til Hollands þá hafi
þeir gengið mjög á uppistöðulón
sín. Þá kom tenging þeirra við
Svíþjóð í góðar þarfir og var t.d.
orka frá kjarnorkuverum notuð til
að brúa bilið yfir köldustu mánuðina
með tilheyrandi verðsprengingu á
orku til Norðmanna. Svíar eiga
sex kjarnorkuver sem koma
Norðmönnum til góða og eins geta
kola- eða olíukynntu orkuver Dana
hjálpað til líka ef svo ber undir.
Talið um hreina orku Norðmanna
um sæstreng ætti því að minnsta
kosti að setja í gæsalappir. Vegna
þessarar stöðu og tengingar við
nágrannaþjóðir hafa Norðmenn ekki
þurft að virkja sérstaklega fyrir sölu
um sæstreng. Staða Norðmanna
er því að þessu leyti allt önnur en
Íslendinga.
Reyndar má benda á að nú þegar
er farið að gera ráð fyrir hlutdeild
kjarnorku í orkureikningum á Íslandi
þó hér sé ekkert kjarnorkuver. Ætli
það sé einhver tilviljun?
Miðað við stöðu Norðmanna
er það vart fyrr en farið yrði að
framleiða rafmagn á Grænlandi til
sölu um sæstreng til Íslands og þaðan
áfram út, sem viðlíka eða betri staða
næðist hér. Engin áform eru hins
vegar uppi um slíkt svo vitað sé.
Þá er algjörlega ósvarað hvernig
Landsvirkjun hyggst mæta aukinni
eftirspurn eftir rafmagni á íslenskum
markaði, samfara því að tryggja næga
orku fyrir sæstreng. Þar bíða við
dyrnar kísilver, möguleg gagnaver,
aukin rafvæðing í fiskiðnaði,
garðyrkju og fleira.
Athyglisvert tal um ónýttu orkuna
Allt tal um að hér sé á sveimi ónýtt
raforka í kerfinu sem þurfi að koma
í verð er í besta falli hálfsannleikur.
Það er aldrei hægt að tappa allri orku
af kerfinu svo lengi sem menn ætla
að halda því gangandi. Það verður
því alltaf til staðar í kerfinu ónýtt
orka á öllum tímum þó vissulega
mætti ná betri nýtingu kerfisins utan
álagstíma og fá fyrir það pening.
Á vefsíðu fyrirtækisins Askja
Energy kemur fram að sæstrengur
frá Íslandi til Skotlands myndi að
öllum líkindum þurfa 600 til 1.000
megawött. Einnig hafa verið nefndar
tölur um 900 og 1.200 megawött og
jafnvel meira því að orkuþörfin í
Evrópu er mikil. Til samanburðar
er uppsett afl Fljótsdalsvirkjunar
(Kárahnjúkavirkjunar) 690
MW og orkuvinnsla um 5.000
gígawattstundir á ári. Menn eru því
Landsvirkjun í góðri stöðu á 50 ára afmælinu:
Mikil áhersla lögð á hugmyndir
um lagningu sæstrengs
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Fréttaskýring – orkumál
Forseti Íslands talaði mjög eindregið fyrir lagningu sæstrengs á aðalfundi Landsvirkjunar. Myndir / HKr.
Hörður Arnarson forstjóri Landsvirkjunar.