Bændablaðið - 13.05.2015, Side 35

35Bændablaðið | Miðvikudagur 13. maí 2015
í raun ekki að tala um neitt lítið sætt
aukaafl og orku sem sé á sveimi í
kerfinu sem leiði til þess að ekki
þurfi að virkja.
Það er alveg ljóst að það afl og
orka sem til þarf, fæst ekki nema
með því að reisa nýjar stórvirkjanir.
Orkuþörf sæstrengs gæti, eftir
stærð, numið sem samsvarar
orku frá Fljótsdalsvirkjun (690
MW), Búrfellsvirkjun (270 MW),
Blönduvirkjun (150 MW) og nýju
Búðarhálsvirkjun (95 MW) öllum
til samans. Fljótandi ónýtt orka í
kerfinu saxar þetta vissulega eitthvað
niður, en fráleitt eins mikið og gefið
er í skyn. Rétt væri því að minna
menn á að ef það er verið að kalla
eftir sátt um orkukosti, þá hlýtur að
vera æskilegt að menn segi þjóðinni
allan sannleikann strax í upphafi.
Þrýstingur á hærra orkuverð
Enn er mikil óvissa um forsendur
fyrir hagkvæmniútreikningum af
sæstrengslagningu eins og sjá má í
úttekt Hagfræðistofnunar Háskóla
Íslands um þjóðhagsleg áhrif
sæstrengs frá því í maí 2013. Þar
segir m.a. að ljóst sé að þrýstingur
verði á að orkuverð hækki hér á
landi.
Umframorka fer minnkandi
Raforkuhópur orkuspárnefndar
hefur gert ráð fyrir að umframorka
í raforkukerfinu geti verið um
1.300 GWst en að úr henni dragi
mjög á næstu árum og verði komið
niður í 700 GWst árið 2020. Nýjar
virkjanir geta þó breytt þessari mynd
eitthvað. Við það má bæta aukningu
á flutningstapi. Umframorkan getur
síðan verið mjög breytilegt og nægir
að nefna áhyggjur Landsvirkjunar af
úrkomuleysi og kulda á hálendinu
veturinn 2013–2014 sem nánast
þurrkaði út umframorkuna um tíma.
Þá þurfti að skerða afhendingu á
orku til stóriðju í nokkra mánuði.
Myndin sem dregin hefur verið upp
af allri umframorkunni sem hægt
væri að selja, er því kannski ekki
eins glæsileg og af er látið.
Lokið við hagkvæmniathuganir á
þessu ári
Á vefsíðu Landsvirkjunar kemur
fram að fyrstu hugmyndir um að
tengja íslenska raforkukerfið með
rafstreng við Skotland voru settar
fram fyrir meira en 60 árum.
„Hagkvæmni slíkrar tengingar
hefur verið könnuð á nokkurra
ára fresti síðustu þrjá áratugina.
Niðurstaðan hefur fram á allra
síðustu ár verið að verkefnið sé
líklega tæknilega framkvæmanlegt,
en ekki arðbært.
Athugun sem Landsvirkjun og
Landsnet unnu sameiginlega að á
árunum 2009 til 2010 benti til að
þetta hefði breyst. Þá breytingu má
fyrst og fremst rekja til breyttra
markaðsforsendna og aukinnar
áherslu á nýtingu endurnýjanlegra
orkugjafa í Evrópu.
Nokkur tími mun líða áður en
unnt verður að taka ákvörðun
um hvort farið verður í verkefnið
og talsverð vinna er við að meta
ýmis atriði sem þurfa að liggja
fyrir við ákvarðanatöku um
lagningu strengsins. Tímaáætlun
sem Landsvirkjun vinnur nú
eftir miðar að því að lokið verði
við að afla forsendna og vinna
hagkvæmniathuganir á árinu 2015.
Ef ákveðið verður að ráðast í
verkefnið í framhaldinu mun taka
um það bil fimm ár að framleiða og
leggja strenginn, reisa landsstöðvar,
háspennulínur og fleira. Rekstur
getur því í fyrsta lagi hafist í upphafi
næsta áratugar.“ Vekja má athygli
á því að þarna er ekkert minnst á
að reisa þurfi nýjar virkjanir vegna
sæstrengsins.
Mikilvægt að skapa sátt
Hörður Arnarson, forstjóri Lands-
virkjunar, gat þess við þetta tækifæri
að líklega væri mikilvægasta málið
að skapa sátt um Landsvirkjun
meðal landsmanna og þá hversu
mikið menn vildu virkja og hvað
menn vildu vernda. Ekki er annað
hægt að segja en að Hörður tali af
ábyrgð frá sjónarhóli þess fyrirtækis
sem hann er í forsvari fyrir og hefur
greinilega tekist vel að reka. Áhuginn
fyrir sæstrengslagningu er því vel
skiljanlegur af hans hálfu og út frá
gallhörðum arðsemisforsendum
þessa fyrirtækis þó deila megi um
áhrifin á hag annarra. Hörður sagði
m.a.:
„Það er okkar hlutverk að horfa
fram á veginn og búa í haginn
fyrir afkomendur okkar með því
að hámarka afrakstur af þeim
orkulindum sem fyrirtækinu er
trúað fyrir, með sjálfbæra nýtingu,
verðmætasköpun og hagkvæmni að
leiðarljósi.
Við stöndum á ákveðnum
tímamótum, á þessu hálfrar aldar
afmæli fyrirtækisins. Við stöndum
á traustum grunni þeirrar miklu
uppbyggingar sem hefur átt sér
stað á þessum fimmtíu árum. Þessi
mikla uppbygging hefði aldrei verið
möguleg án þess að byggð hefðu
verið upp farsæl viðskiptasambönd
við fjölmörg erlend stórfyrirtæki,
sem hafa ákveðið að setja upp
starfsemi hér.“
Aukin eftirspurn
er komin til að vera
Um eftirspurnina eftir raforku sagði
Hörður:
„Vísbendingar eru um að
markaðsumhverfið sé að verða
Landsvirkjun enn hagfelldara. Spurn
eftir orku fer sívaxandi í heiminum
og raforkuverð fer hækkandi. Þessi
aukna eftirspurn gefur vísbendingar
um að við getum í framtíðinni haldið
áfram að greiða niður skuldir og
fengið aukið svigrúm til þess að
greiða eigendum okkar arð.
Í markaðsstarfi okkar höfum
við orðið vör við aukinn áhuga frá
stærri og breiðari hópi fyrirtækja en
áður, úr fjölbreyttari iðngreinum.
Þessi aukna eftirspurn hefur m.a.
haft þá ánægjulegu birtingarmynd
að raforkuverð til iðnaðar hefur
hækkað umtalsvert með nýjustu
samningum fyrirtækisins. Þetta nýja
ástand, þar sem eftirspurn er meiri
en framboð, er komið til að vera og
því fylgja nýjar áskoranir. Ef þróun
á alþjóðlegum raforkumörkuðum
verður eins og spáð er, og ef vel
tekst til í rekstri Landsvirkjunar,
mun afkoma fyrirtækisins og arð-
og skattgreiðslur hafa mjög jákvæð
áhrif á lífskjör Íslendinga.“
Í ljósi orða forstjórans hlýtur
að vera eðlilegt að spyrja hvort
það verði bæði haldið og sleppt í
orkumálum á Íslandi. Á bæði að
útvega orku vegna stóraukinnar
eftirspurnar innanlands og á sama
tíma að útvega gríðarlega orku fyrir
sæstreng?
Öfundsverð staða
Réttilega sagði forstjórinn að
Íslendingar séu í öfundsverðri stöðu.
„Við hjá Landsvirkjun erum farin
að finna fyrir því að þessi kostur – að
orkan sé endurnýjanleg – er orðinn
eftirsóttur í sjálfum sér hjá erlendum
aðilum.“
Áhugaverður viðskiptavinur
Þá kom hann inn á sæstrengsmálin
og sagði:
„Sæstrengur er mögulega
mjög áhugaverður viðskiptavinur
fyrir fyrirtækið. Fyrir liggur að í
boði gæti verið umtalsvert hærra
orkuverð en nemur meðalverði
Landsvirkjunar, þannig að um er að
tefla mikla fjárhagslega hagsmuni
fyrir fyrirtækið og þjóðina alla.
Með tengingu við aðra markaði
gæfist okkur kostur á að nýta þá
umframorku sem óhjákvæmilega er
til staðar í lokuðu raforkukerfi. Við
mat á kostum og göllum sæstrengs
er nærtækast að líta til reynslu
Norðmanna, sem hafa góða reynslu
af tengingu við Holland í gegnum
lengsta sæstreng í heimi, NorNed-
strenginn. Norðmenn hafa nú þrjá
sæstrengi á teikniborðinu – tvo til
Bretlands og einn til Þýskalands.
Vissulega er ýmsum spurningum
ósvarað þegar litið er til heildaráhrifa
þessarar framkvæmdar. Til að
mynda þarf að tryggja leiðir til að
raforkuverð til heimila hækki ekki
umtalsvert og um leið þarf að búa svo
um hnútana að samkeppnisumhverfi
iðnaðar á Íslandi sé tryggt.“
Viðskiptaforsendur ráða
„Það er mikilvægt að hafa í huga
að sæstrengur er eins og hver annar
viðskiptavinur og hvert annað
tækifæri í augum okkar. Við störfum
á viðskiptalegum forsendum og ef
góðir samningar nást um orkuverð
sjáum við fram á stóraukna arðsemi
af auðlindinni, í samræmi við það
hlutverk Landsvirkjunar að hámarka
afrakstur af þeim orkulindum sem
fyrirtækinu er trúað fyrir, með
sjálfbæra nýtingu, verðmætasköpun
og hagkvæmni að leiðarljósi.“
Orkuöryggi fyrir Íslendinga
„Ekki má gleyma því heldur að
orkuöryggið virkar í báðar áttir
og hægt verður að flytja orku frá
Bretlandi til Íslands þegar þess
gerist þörf. Við Íslendingar búum
að mínu mati ekki við fullnægjandi
orkuöryggi eins og staðan er
núna. Eins og okkur er fullljóst
getur fyrirvaralaust brostið á með
náttúruhamförum eða bilunum, auk
þess sem við getum auðveldlega lent
í þeirri stöðu að eftirspurn eftir orku
verði meiri en framboðið, sér í lagi
ef vatnsárið er í lakara lagi.“
Virðing við umhverfið
Forstjórinn lagði líka áherslu
á virðingu við umhverfið. Þar
var hann greinilega að mæta
gagnrýni umhverfisverndarsinna
sem hafa fundið Landsvirkjun
flest til foráttu þegar kemur að
virkjunarmálum. Sagði hann að
framkvæmdir Landsvirkjunar hafi
þó óhjákvæmilega umtalsverð áhrif
á umhverfi, en fyrirtækið reyndi
eftir fremsta megni að draga úr
neikvæðum áhrifum og auka þau
jákvæðu sem kostur er.
„Við fögnum líka því virka
aðhaldi sem við fáum frá hinum ýmsu
félagasamtökum og einstaklingum,
sem er hugað um að vernda þau
miklu verðmæti sem við eigum í
íslenskri náttúru,“ sagði Hörður.
Nauðsyn á sátt
Í ræðu sinni í Hörpu kom Hörður
inn á nauðsyn þess að sátt ríki um
fyrirtækið og framkvæmdir þess.
„Það er okkur mikilvægt og
hvatning til að gera enn betur.
Við hlustum á þau sjónarmið þrátt
fyrir að ég hafi lýst því að við
teljum okkur standa vel að öllu, þá
erum við meðvituð um það að við
getum haft betra samráð. […] Við
stefnum að því að auka samráð við
hagsmunaaðila á fyrstu stigunum
og teljum að það verði bæði til
þess að gera hugmyndirnar betri
og einnig auðveldara að samtvinna
hagsmunina.“ Sagði hann að það
væri þó alltaf á könnu stjórnvalda
að taka endanlega ákvörðun um
hvað mætti virkja. Síðan væri það
orkufyrirtækjanna að bera ábyrgðina
og bregðast við ef umhverfisáhrif
yrðu önnur en ætlað er.
Pólitísk átök óheppileg
Sagði hann það óheppilegt að
orkumál skuli vera átakamál í
íslenskri pólitík. Afar mikilvægt
væri að menn finni leiðir til þess að
móta stefnuna í orkumálum án þess
að það þurfi að vera stórt átakamál.
Þar mættu menn líta til Norðmanna
þar sem helstu stjórnmálaflokkarnir
væru í meginatriðum sammála
um orkumálin. Hann sagði þó
nauðsynlegt að það væru til
hópar sem veittu hverjum einasta
virkjunarkosti aðhald. Að lokum
spurði hann:
Stækkun verndarsvæða samhliða
aukinni virkjun?
„Er mögulegt að finna
framtíðarniðurstöðu þar sem stærð
verndaðra svæða utan jökla yrði
tvöfaldað og að við værum að vernda
öll okkar helstu náttúrusvæði? Á
sama tíma að auka orkuvinnslu
umtalsvert? – Ég held að þetta sé
mögulegt ef vilji er fyrir hendi.
Endurvinnanleg orkuvinnsla og
náttúruvernd þurfa ekki að vera
andstæður og eru í eðli sínu ekki
andstæður og hafa ekki verið það
sögulega.“ /HKr.
F A G M E N N S K A A L L A L E I Ð
SuperCut
FJÖLNOTAVÉL
Tækið sem alla iðnaðarmenn
dreymir um:
Trésmiðinn, píparann,
rafvirkjann, bílasmiðinn,
flísalagningamanninn,
dúkarann, málarann FM 14-180
Steinskurðarvél