Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Blaðsíða 37

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 91. árg. 2015 33
Undanfarin ár hafa margir íslenskir
hjúkrunar fræðingar starfað erlendis.
Hafa þeir ýmist ráðið sig tímabundið
og ferðast reglulega á milli landanna
eða flutt búferlum. Frá ársbyrjun 2008
fram á mitt ár 2013 fengu tæplega 500
íslenskir hjúkrunar fræðingar starfsleyfi í
Noregi. Afar mikilvægt er fyrir heilbrigðis­
þjónustuna í landinu að þessi atgervisflótti
verði stöðvaður sem allra fyrst. Auk
hækkunar launa hefur vinnuumhverfið
mikið að segja þegar hjúkrunarfræðingar
velja sér starfsvettvang. Því er nauð­
synlegt að skoða vinnuumhverfið og á
hvern hátt megi bæta það í komandi
kjara samningum.
Starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga
En hvað er starfsumhverfi? Er það bara
húsnæðið sem unnið er í eða er það
eitthvað meira? Hvernig hefur það áhrif
á starfsánægju og öryggi starfsfólks og
sjúklinga þeirra?
Til starfsumhverfis má telja þætti sem hafa
áhrif á öryggi bæði starfsfólks og sjúklinga,
svo sem mönnun, vinnuálag, vinnutíma,
aðstæður á vinnustaðnum, tækjabúnað,
verklagsreglur, sýkingavarnir, ræstingar,
þrif auk ýmissa annarra umhverfisþátta
eins og hávaða og lýsingu. Þá má einnig
telja til starfsumhverfis mikilvæga þætti
eins og samvinnu, traust, stuðning og
síðast en ekki síst möguleika á símenntun
og þróun í starfi.
Eitt af grundvallaratriðum í gæðum
þjónustu er öryggi sjúklinga og starfs­
fólks. Þrátt fyrir það er starfsfólki
heilbrigðisþjónustunnar víða gert erfitt
fyrir að veita sjúklingum örugga og góða
þjónustu þar sem vinnustaðurinn tryggir
ekki öryggi þeirra sem þar starfa. Það er
því mikilvægt að huga að helstu þáttum
starfsumhverfisins og skoða á hvern hátt
þeir hafa áhrif á öryggi hjúkrunarfræðinga
og sjúklinga.
Mönnun hjúkrunarfræðinga
Skortur á starfsfólki á heilbrigðisstofnunum
er alþjóðlegt vandamál sem hefur veru­
leg áhrif á öryggi sjúklinga og gæði
þjónustunnar eins og margar innlendar og
erlendar rannsóknir hafa staðfest undan­
farin ár. Það er ekki eingöngu öryggi
sjúklinga sem er ógnað í núverandi ástandi
heldur einnig öryggi starfs fólksins.
Mönnun er afar mikilvægur þáttur
þegar kemur að öryggi sjúklinga. Til að
hjúkrunar fræðingar geti sinnt sjúklingum
sínum á þann hátt að öryggi þeirra sé
sem best tryggt þarf að gæta þess að þeir
séu ekki látnir annast of marga sjúklinga
á hverri vakt. Fjöldi hjúkrunarfræðinga
og hæfni þeirra hefur áhrif á öryggi
sjúklinganna. Lágt hlutfall sjúklinga á
hvern hjúkrunarfræðing og hátt hlutfall
hjúkrunar fræðinga í starfshópnum eru
þeir tveir grundvallarþættir sem taldir
eru auka öryggi. Eftir því sem hjúkrunar­
fræðingur þarf að annast fleiri sjúklinga
minnka möguleikar hans á að sinna
þeim á fullnægjandi hátt og hætta eykst
á því að það bitni á sjúklingum með
ófyrirséðum afleiðingum, jafnvel ótíma­
bærum dauða eins og rannsóknir Lindu
Aiken og hennar samstarfsmanna benda
til (Aiken o.fl., 2002; Clarke og Aiken,
2003).
En ekki er nóg að huga að fjöldanum
eingöngu, samsetning hópsins skiptir
einnig máli. Hæfilegur fjöldi hjúkrunar­
fræðinga á vakt og rétt samsetning
með tilliti til reynslu, þekkingar og hæfni
skiptir líka máli. Þannig þarf að setja
óreynda hjúkrunarfræðingar á vakt með
reyndum og svo framvegis. Ef mikið er
um tímabundið vinnuafl eða umsetning
hjúkrunarfræðinga er ör á deildinni getur
það dregið úr öryggi þar sem þeir ná ekki
að kynnast hvorki sjúklingum né starfsemi
deildanna sem þeir vinna á. Alþjóðaráð
hjúkrunarfræðinga hefur bent á þetta og
hvatt stofnanir til að leggja áherslu á að
manna með stöðugu vinnuafli í stað þess
að treysta á tímabundið vinnuafl.
En hvað er nægur fjöldi hjúkrunarfræðinga?
Um þá skilgreiningu hefur mikið verið
rætt á undanförnum árum og sýnist sitt
hverjum. ICN bendir réttilega á að ekki er
hægt að tala um neina eina skilgreiningu
á nauðsynlegum fjölda hjúkrunarfræðinga
sem gildir alls staðar. Ekki eru allir á eitt
sáttir með hvaða leið skuli valin og
hverjir eigi að ákveða fjöldann en það
er alveg ljóst að einhver viðmið verður
að setja hér á landi um lágmarksfjölda
hjúkrunarfræðinga til að tryggja öryggi
bæði sjúklinga og hjúkrunarfræðinga.
Ýmsar leiðir hafa verið farnar til að
reyna að tryggja lágmarksmönnun. Má
þar nefna að í Viktoríuríki í Ástralíu og
Kaliforníu í Bandaríkjunum hefur verið
farin sú leið að fastsetja ákveðið hlutfall
milli fjölda hjúkrunarfræðinga og sjúklinga
(nurse­to­patient ratio), annars staðar er
mönnun byggð á hjúkrunarþyngdarkerfi
eins og gert hefur verið hér á landi á
Landspítala. Í desember síðastliðnum
gaf Embætti landlæknis út viðmið um
mönnun á hjúkrunarheimilum. Tilgangur
þeirra er meðal annars að tryggja gæði
þjónustunnar og öryggi íbúa eins og
frekast er kostur. Því miður er eingöngu
um að ræða fagleg viðmið sem hafa
hvorki lagalegt né reglugerðarlegt ígildi.
Með rannsóknum undanfarinna ára um
sambandið milli mönnunar og afdrifa
sjúklinga hefur fengist gagnreynd
þekking sem stjórnendum ber skylda
til að nota í baráttunni fyrir viðunandi
mönnun hjúkrunarfræðinga og þar með
auknu öryggi sjúklinga.
Álag
Álag er eitt af því sem hefur áhrif á öryggi
bæði hjúkrunarfræðinga og sjúklinga.
Álagi er gjarnan lýst þannig að hjúkrunar­
fræðingar þurfi að sinna of mörgum
sjúklingum eða of lítill tími gefist til að
sinna sjúklingahópnum. Algengt er að
hjúkrunarfræðingar kvarti yfir tímaskorti
þar sem þeir telja sig ekki fá nægan tíma
til að hjúkra sjúklingunum eins og þeir
vildu.
Álag á hjúkrunarfræðinga virðist vera að
aukast alls staðar í hinum vestræna heimi
Eitt af grundvallaratriðum
í gæðum þjónustu
er öryggi sjúklinga
og starfs fólks. Þrátt
fyrir það er starfsfólki
heilbrigðisþjónustunnar
víða gert erfitt fyrir að
veita sjúklingum örugga
og góða þjónustu.