Morgunblaðið - 24.09.2015, Qupperneq 38

38 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2015
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fyrir aðeins áratug fannst grjót-
krabbi við Ísland en hann er ný og
framandi tegund við landið og gæti
mögulega verið ágengur í lífríkinu.
Niðurstöður rannsókna sýna að
grjótkrabbi er orðinn algengasta
krabbategundin á mjúkum botni á
grunnsævi við Suðvesturland. Hann
hefur breitt mjög hratt úr sér og er
nú að finna allt frá Faxaflóa norður
og austur í Eyjafjörð. Hann virðist
una hag sínum vel við landið og
hvergi betur en á Sundunum við
Reykjavík. Við bæjardyr höfuðborg-
arinnar hafa verið merktir um fimm
þúsund grjótkrabbar síðustu fjögur
ár og þéttleikinn er með því mesta
sem gerist í heiminum.
Þá eru náttúruleg heimkynni hans
frá Labrador í Kanada suður til Suð-
ur-Karólínu ekki undanskilin. Þar
finnst hann frá fjöruborði og niður á
rúmlega 700 metra dýpi. Til marks
um það hversu vel krabbinn dafnar
hér við land má nefna að stærsti og
þyngsti einstaklingurinn sem vitað er
um veiddist við Ísland. Sá var 15,3
sentimetra langur og 576 grömm að
þyngd, en meðalkrabbar eru um 250-
300 grömm.
Mælingar á þéttleika
Rannsóknir á grjótkrabba hafa
staðið yfir frá því grjótkrabbinn
fannst fyrst hér við land. Rannsókn-
irnar eru unnar í samvinnu Náttúru-
stofu Suðvesturlands í Sandgerði og
Rannsóknarseturs Háskóla Íslands á
Suðurnesjum. Forstöðumenn þess-
ara stofnana leiða verkefnið þeir dr.
Sindri Gíslason frá Náttúrustofunni
og dr. Halldór Pálmar Halldórsson
frá Rannsóknasetrinu.
Nú standa yfir mælingar á þétt-
leika með merkingum á krabbanum í
Faxaflóa og eru þær unnar í sam-
starfi við Jónas Pál Jónasson, sér-
fræðing hjá Hafrannsóknastofnun.
Sindri tók við starfi forstöðumanns í
sumar, en hann hafði þá lokið dokt-
orsprófi frá Háskóla Íslands. Dokt-
orsverkefnið var einmitt um landnám
grjótkrabba við Ísland.
Fyrsti grjótkrabbinn í Evrópu
Sindri rifjar upp að Pálmi Dungal,
kafari og ljósmyndari, fann fyrsta
grjótkrabbann er hann var mynda
trjónukrabba í Hvalfirði árið 2006.
Hann sá þá torkennilegan krabba
sem honum tókst að klófesta og fór
með hann til Jörundar Svavarssonar,
prófessors í sjávarlíffræði við Há-
skóla Íslands. Jörundur sá strax að
þarna var ný tegund við landið sem
reyndist vera grjótkrabbi, sá fyrsti
sinnar tegundar sem hér fannst.
Þetta var jafnframt í fyrsta sinn sem
grjótkrabbinn finnst í Evrópu. Í kjöl-
farið fundust fleiri grjótkrabbar í
Hvalfirði og í kjölfarið hófust rann-
sóknir sem enn standa yfir.
„Það er mjög svæðisbundið hvar
grjótkrabba er að finna og honum
virðist vegna best á mjúkum leir- eða
leðjubotni eins og er að finna á af-
mörkuðum svæðum á Sundunum,“
segir Sindri. „Grjótkrabbinn virðist
hafa það mjög gott hérna og út-
breiðslan hefur aukist hratt, en svif-
lægar lirfur krabbans berast að öllum
líkindum með strandstraumnum sem
streymir réttsælis umhverfis landið.
Hann hefur nú náð útbreiðslu allt
norður í Eyjafjörð en þar er hann
væntanlega við norðurmörk út-
breiðslunnar og við eigum ekki von á
að hann fari austar. Til þess að krabb-
inn geti fjölgað sér og viðhaldið stofni
sínum þarf hitastig sjávar að vera um
og yfir 10 gráður í 50 daga samfellt til
að lirfurnar nái að þroskast. Austan
Eyjafjarðar næst það ekki.“
Kjöt grjótkrabba þykir einstaklega
bragðgott og þeir sem eru hrifnir af
humri verða ekki sviknir af grjót-
krabbanum. Kjöt er í klóm og löppum
krabbans, stórir vöðvar í öxlunum og
margir borða einnig fituríkan vef inn-
an úr skildinum, að sögn Sindra. Um
20% af heildarþyngd krabbans eru
hreinn vöðvi og nýti menn einnig lifr-
ina bætist annað eins við.
Veiðar byrjuðu í tilraunaskyni í
Hvalfirði og Faxaflóa haustið 2011 og
Gósenland grjótkrabbans
 Unir hag sínum vel við landið og hvergi betur en á Sundunum  Þéttleiki með því mesta sem gerist
 Fannst fyrst fyrir tilviljun í Hvalfirði 2006  „Viðgangur krabbans á að hringja viðvörunarbjöllum“
Ljósmynd/Halldór Pálmar
Rannsóknir Sindri Gíslason með grjótkrabba, en doktorsverkefni Sindra var um landnám grjótkrabba. Útbreiðsla krabbans hefur aukist hratt.
Veiðar á kóngakrabba eru orðnar
arðsöm atvinnugrein í Norður-
Noregi og kjöt hans þykir herra-
mannsmatur. Til Noregs barst
þessi risakrabbi með rússneskum
skipum að því er talið er. Nýlega
var greint frá áformum um eldi á
kóngakrabba á Hauganesi og var-
ar dr. Sindri Gíslason, forstöðu-
maður Náttúrustofu Suðvestur-
lands, eindregið við slíkum
áformum. Hann segir kónga-
krabba vera eins og ryksugu í
umhverfinu og hafi þegar valdið
skaða í lífríkinu við Norður-
Noreg.
Sindri segist aðeins hafa upplýs-
ingar um áformin á Hauganesi úr
fjölmiðlum, en hvort sem hugmyndir
séu um eldi á landi eða sjó sé
ástæða til að vara við slíku. Í eldi í
sjó sleppi einstaklingar úr kvíum,
sama hvað menn vandi sig. Gerist
slíkt með kóngakrabbann sé vágest-
ur kominn inn í kerfið í sjónum. Þá
gætu nytjastofnarnir okkar verið í
hættu.
Séu áformin um eldi í landi sé
hættan eigi að síður fyrir hendi og
nefnir Sindri affall úr eldiskerum.
Lirfur geti komist í affall og þannig
út í sjó, því þurfi hreinsibúnaður
að vera mjög vand-
aður. „Eldi á
framandi teg-
undum eins
og
kónga-
krabba
er var-
hugavert og
vandmeð-
farið; sama
hversu vel
menn
vanda sig
þá er alltaf
hætta á slys-
um og því vara
Varar við eldi á kóngakrabba
hvort sem er á sjó eða landi
KÓNGAKRABBI EINS OG RYKSUGA Í UMHVERFINU
ÚTSÖLULOK!
ENN MEIRI AFSLÁTTUR!
ALLTAÐ
50%
AFSLÁTTUR
SÍÐASTI
SÉNS!
HJÓLA-OGSPORTVÖRUVERSLUNIN · FAXAFENI 7 · REYKJAVÍK · SÍMI 5 200 200
VERSLAÐU Á
WWW.GÁP.IS
A