Þjóðmál - 01.03.2012, Side 92

Þjóðmál VOR 2012 91
þá ágætu höfunda sem hér hafa verið
nefndir . Þeir hafa allir unnið gott verk og
bókin er markvert framlag til ritunar stjórn­
mála­ og stjórnskipunarsögunnar . Text­
inn er skýr og læsilegur, rakst ég þó á eina
villu þar sem ártalið 2009 stóð í stað 2010
á bls . 406 . Það er mikill galli á bókinni
og raunar illskiljanlegur að ekki fylgi
meginmáli nafnaskrá og atriðisorðaskrá,
ítar legt efnisyfirlit kemur ekki í stað slíkra
skráa . Skortur á þeim dregur úr gildi
bókarinnar . Með skránum hefði til dæmis
verið auðveldara en ella að nota hana sem
handbók við leit að fordæmum sem skipta
miklu þegar fjallað er um þingræðið .
Bók þessi er skyldulesning fyrir alla sem
vilja átta sig á innviðum íslenskrar stjórn­
skipunar og meginþátta í sögu alþingis og
þar með stjórnmálasögunni . Áhugamenn
um stjórnmál, stjórnmálamenn og fjöl­
miðlamenn sem fjalla um stjórnmál og störf
alþingis ættu að kynna sér bókina og tileinka
sér staðreyndir úr henni . Það yrði til að
minnka endurtekningar á innistæðulausum
tugg um um stjórnmálaatburði líðandi
stund ar . Margt skýrist og verður skiljanlegra
í sögu legu og stjórnskipulegu samhengi .
Saga Íshafs­
skipalestanna
Magnús Þór Hafsteinsson: Dauðinn í Dumbs­
hafi. Íshafsskipalestirnar frá Hvalfirði og sjó hern­
aður í Norður­Íshafi 1940–1943 . Bóka útgáfan
Hólar, Reykjavík 2011 . 509 bls .
Eftir Jón Þ . Þór
Heimsstyrjöldin síðari vekur sífellt áhuga . Senn eru liðnir sjö áratugir
frá því að hildarleiknum mikla lauk, en enn
koma fram nýjar og óvæntar upplýsingar um
einstaka atburði og þætti stríðsins, auk þess
sem fræðimenn sjá atburði og þátttakendur
í þeim sífellt frá nýju sjónarhorni . Í þessari
bók er fjallað um atburði, sem urðu svo að
segja við bæjardyr Íslendinga og gerðust að
nokkru leyti hér á landi, þótt Íslendingar
sjálfir kæmu þar ekki við sögu að neinu ráði
og vissu víst fæstir hvað var á seyði . Þar eru
þó vitaskuld undanskildir þeir íslensku sjó­
menn, sem
sigldu með
skipa lest un­
um . Þeir voru
að sönnu ekki
marg ir, en
nokkr ir þó .
Saga Íshafs­
skipa lest anna,
sem fluttu
her gögn og
margs kyns
ann an varning
frá Bretum
og Band a ríkja mönnum til Sovét ríkjanna
á árun um 1940–1943, hlýtur að teljast
einn magnaðasti þátturinn í gjörvallri sögu
styrjald ar innar og jafnframt einn þeirra,
sem tiltölulega lítið hefur verið fjallað um
í öllu því flóði bóka, sem skrifaðar hafa
verið um stríðið . Skipalestirnar, sem sigldu
austur, voru alls átján og að auki var hópur
skipa sem fóru einskipa seint á árinu 1942 .
Skipunum í skipalestunum var safnað
saman í Hvalfirði og þaðan sigldu þau í
fylgd vopnaðra skipa og kafbáta vestur og
norður fyrir Ísland og síðan í norðaustur, yfir
Barentshaf, til Múrmansk og Arkhangelsk
í Sovétríkjunum . Varningurinn, sem þau
fluttu, var Sovétmönnum lífsnauðsynlegur
en siglingarnar voru mikil þolraun og
reyndu mjög á bæði menn og skip . Fyrstu
skipa lestirnar komust flestar á leiðarenda
án mikilla áfalla en eftir því sem á leið
hertu Þjóðverjar aðgerðir sínar gegn þeim .