Þjóðmál - 01.06.2013, Qupperneq 65

64 Þjóðmál SUmAR 2013
ekki gera allt sem keppinautar þess mega
gera, menn verða að þola samkeppni og
mega ekki láta kné fylgja kviði . Hitt er þó
miklu alvarlegra: Þegar keppinautar eiga
félög saman, sem eiga líka að heita keppi-
nautar, svo að segja í sömu hlutföllum, þá
er það mikið umhugsunarefni . Fyrirbrigði
sem vestan hafs er nefnt „kartel“ eða jafnvel
„walking conspiracy“, og nefnt er „joint
market dominance“ í Evrópurétti, hlýtur að
koma í hugann . Fyrir lögunum verður slíkur
samrekstur að einni einingu, ef honum er
misbeitt . Þessi spegilmynd eignarhaldsins
kann að hafa verið tilkynningarskyldur
samruni skv . samkeppnislögum . Mikilvægt
er að skilja að stjórnendur og starfsfólk fær
sömu stöðu í þessu samhengi og ef allir
væru að störfum í einu og sama fyrirtækinu .
Þeir verða m .ö .o . ekki sakaðir um samráð,
ef þetta er samkeppnisbrotið . Ekki þarf
endilega að hafa verið um „einbeittan
brotavilja“ að ræða hjá eigendum Visa, sært
ljón sést ekki endilega fyrir í heiftarlegum
viðbrögðum sínum . Ekki er heldur sjálfgefið
að sameiginlegu eignarhaldi sé misbeitt .
Lítum samt nánar á það .
Misbeiting sameiginlegra
markaðs yfirráða
Sameiginlegt eignarhald, spegilmyndin, bauð hættunni heim, eignaraðildin var
nú orðin næstum eins . Skilinn var eftir dá-
lítill mismunur til málamynda . Viðskipta-
vinir banka höfðu gjarnan orð á því að hið
sameiginlega eignarhald keppinauta væri
„óvenjulegt“ eða „sérkennilegt“ svo notuð
séu orð sem maður heyrði þá taka sér í munn .
Félögin voru bæði einkasölufélög á þessum
tíma, því þau höfðu ein starfsleyfi á Íslandi
hvort frá sínu alþjóðlega greiðslukerfinu .
Breyting var nú gerð: Báðir formenn
stjórna félaganna voru frá einum og sama
bankanum í fyrsta sinn, Landsbankanum,
sem var stærsti bankinn . Ekki var nóg með
það, formaður stjórnar stærra félagsins var
yfirmaður formanns hins smærra í dag-
legum störfum í bankanum . Þetta ástand
ríkti í nokkur ár með samþykki allra banka
og sparisjóða . Af hverju? Til að draga úr
sam keppni félaganna, fjölmörg haldlögð
skjöl sýna það, en þeim var stungið undir
stól . Birtingarmynd misbeitingarinnar var
yfirleitt sú að lögð voru fram klögumál í
stjórn Visa vegna samkeppni Kreditkorts .
Stundum leið ekki nema hálf klukkustund
frá því stjórnarfundum í VISA lauk þar til
stjórnarformaður Kreditkorts hringdi í mig
og hafði þá verið kallaður fyrir af yfirmanni
sínum, stjórnarformanni VISA . Hápunkti
náði misbeitingin líklega í janúar 2001
þegar stjórnarformaður Visa, Halldór J .
Kristjánsson, kom í eigin persónu í heim-
sókn til mín í Ármúla 28, ásamt aðstoðar-
bankastjóra sínum, formanni stjórnar
Kreditkorts, og hafði í hótunum við mig
út af samkeppni félaganna . Minnisblað til
undirbúnings þessum fundi er meðal þeirra
gagna sem SE haldlagði og ég hugðist vísa
á . Skipan stjórna og fundargerðir aðal- og
stjórnarfunda rannsakaði SE sérstaklega vel .
Ég áttaði mig, því miður seint og um síðir,
á að það ástand var komið á sem nefnt er
„sameiginleg markaðsyfirráð“ og að þeim
var misbeitt . Ég lít á rekstur kortafélaganna
frá og með breytingu eignarhalds Visa
Íslands 1999 til haustsins 2007 sem einn
samrekstur á ábyrgð eigenda þeirra . Um
þetta fæst hins vegar engin niðurstaða úr
þessu, því að SE lauk málinu án þess að efna
rannsóknarskyldu stjórnsýslulaga og lokaði
því með sátt, gegn vænni þóknun .
Rannsóknarskylda hundsuð
Bankar og sparisjóðir áttu fleiri félög saman en þau sem komu til athugunar
2007 . Hvergi var samstarf keppinauta