Þjóðmál - 01.06.2013, Qupperneq 85

84 Þjóðmál SUmAR 2013
stöðvaður á Mýrargötunni í Reykjavík af
hollenskum föður sem hingað var kominn
með barnungan son sinn í þeirri von að
geta hitt á skáksnillinginn . Um leið og
reynt var að greiða götu hans virtist eðlilegt
að benda honum á að gera sér ekki of
miklar vonir . Flestir, sem komust í tæri við
manninn Bobby Fischer, urðu að lokum
fyrir vonbrigðum . Hann gerði lítið í því að
geðjast fólki og alls ekkert
fyrir þá sem hann þekkti
ekki deili á .
Í bók sinni leitast banda-
ríski rit höf undurinn Frank
Brady við að svara spurn-
ingunni: Hver var Bobby
Fischer? Brady kynntist
Fischer ungum að aldri
og kom meðal annars til
Íslands að afla heimilda
og virðist hafa gert það
nokkuð ítarlega . Hann
hefur áður meðal annars
skrifað ævisögur Orson
Welles og Onassis skipa-
kóngs . Brady skrifar læsi-
legan og skemmtilegan
texta og hefur góða frásagnargáfu . Hann
hefur leitað víða fanga og rætt við marga af
þeim sem kynntust Fischer . Frásögn hans
er heilsteypt, ítarleg og fróðleg en ekki
villulaus . Það er Jón Þ . Þór, sagnfræðingur
og skákmaður, sem þýðir bókina og gerir
það með ágætum . Jón gerþekkir skáksöguna
og leiðréttir Brady á nokkrum stöðum; í
sumum tilfellum er um að ræða saklausar
missagnir en í öðrum tilvikum eru heldur
meinlegar villur, sbr . bls . 77, 90, 125, 127,
139, 143, 234, 290, 338 og 367 . Brady
hefði gert vel ef hann hefði fengið Jón Þ .
Þór til að lesa yfir bókina áður en hún fór
á almennan markað erlendis en íslenskir
lesendur njóta þekkingar Jóns .
Skákin hefur löngum haft orð á sér fyrir
að vera íþrótt undrabarnanna (e . prodigy) .
Hin meðfæddi hæfileiki sé lykillinn að því
að ná frama . Saga Bobby Fischers tónar að
mörgu leyti við kunn minni úr skáksög-
unni, hvort sem það er ævi skákmanna eins
og Paul Charles Morphy (1837–1884) eða
skáldsögur eins og Manntafl eftir Stefan
Zweig . Allt gengur það út á að skákin
geti verið hættulegur förunautur þar sem
hún kalli yfir fylgismenn sína einangrun,
ómennskt álag og að lokum sturlun . Saga
Fischers dregur þetta allt
fram með sláandi hætti .
Endatafl hefur þá kosti
að hún segir sög una frá
víðu sjónarhorni . Hún
er því ekki síður fróðleg
aflestrar fyrir þá sem hafa
lítinn eða takmarkaðan
skilning á skák en þess
meiri áhuga á sálfræði
eða jafnvel stjórnmálum
kalda stríðsins . Hvað það
var nákvæmlega sem skóp
persónu Fischers og mótaði
hæfileika hans í skák er
erfitt að segja . Margir
samhangandi þættir eru
þar án efa að verki . Fischer
heillaðist snemma af leikjum og þrautum
og þegar hann kynnist skákinni varð ekki
aftur snúið . Ekki vantaði hæfileikana .
Sagan rekur með ágætum þróun Fischers
sem skákmanns og óhætt er að segja að fáir
hafi hrifsað til sín heimsmeistaratitilinn
með jafn afgerandi hætti . Engum duldist
að hann var á þeim tíma með getu og
þroska langt umfram aðra skákmenn .
Skákstíll hans var kristalstær í rökhyggju
sinni, öfugt við manninn Bobby Fischer,
þar sem allt var í rugli . Smám saman tóku
skapbrestirnir völdin og það var eins og
Fischer hefði tapað markmiðum sínum
eftir að hann varð heimsmeistari . Engin
leið reyndist að draga hann aftur að
skákborðinu þó verðlaunaupphæðirnar,
sem boðnar voru, hafi verið svimandi .
Líklegt verður að telja að hefði Fischer