Þjóðmál - 01.06.2013, Qupperneq 92

Þjóðmál SUmAR 2013 91
er sammála því (bls . 177) . Þeirri hugsun má
líkja við hestakerru sem er dregin áfram af
kerrunni á meðan hesturinn töltir rólega
á eftir . Slíkir hagfræðingar geta talað um
aukningu „fjármunaeigna“ (bls . 277) og
„útþenslu í fjármálum“ (t .d . bls . 272) án þess
að vita hvernig slík aukning eða útþensla á
sér stað . „Engar sannanir“ eru fyrir skaðsemi
verðbólgu „á lágu stigi“ (bls . 79), að mati
höfundar, en hana er að vísu engin leið að
skilgreina því að allt er afstætt (bls . 79) .
Höfundur heldur því fram að seðla bank ar
og ríkisstjórnir hafi bjargað því sem bjarg að
varð eftir hrunið 2008 með innspýting u á
nýjum peningum og ríkisákvarðaðri lækkun
vaxta . Höfundur virðist ekki vera hrifinn af
bönkum sem þrífast á peningaprentun seðla-
bankanna . Hann telur að aukinni pen inga-
prentun, að því marki sem hann gerir sér grein
fyrir ástundun hennar, eigi að fylgja strangara
regluverk . Hvort tveggja, peningaprentunin
og stækkun regluverksins, hefur verið í gangi
alla 20 . öldina og það sem af er 21 . öldinni,
það hefur bara verið spýtt í . Bankarnir sjálfir
taka jafnvel þátt í stækkun regluverksins því
að þeir vita að þyngra regluverk torveldar
stofnun sam keppnisreksturs .
„Við þurfum bara að læra réttar tegundir
hagfræði“ (bls . 291), segir höfundur á einum
stað . Á öðrum stað segir hann að „enginn“
hafi séð fyrir hrunið 2008 (bls . 285–288) .
Hefur hann þó kynnt sér verk Þorvaldar
Gylfasonar, prófessors við Háskóla Íslands
(bls . 137)! Höfundur ætti e .t .v . að hugleiða
að kynna sér aðra hagfræði en þá sem ekkert
sér fyrir?
Næststærsti galli bókarinnar, á eftir hag-
fræðihugmyndum hennar, eru mis heppn-
aðar tilraunir höfundar til að vera frum legur .
Slíkar tilraunir ýta honum líka út í mótsagnir
og rökleg öngstræti . Neysla fer úr því að geta
eflt efnahagslífið (bls . 177) í að vera sóun á fé
sem ætti annars að renna til fjárfestinga (bls .
195) . Höfundur þakkar m .a . slátrun Stalín á
bændum í Sovétríkjunum að hægt hafi verið
að koma „upp undirstöðum í iðnaði“ sem hafi
verið forsenda þess að tekist hafi að hrinda
innrás nasista í seinni heimstyrjöldinni (bls .
170) . Seinna heldur hann því fram að það
hafi verið bandarískum bílaframleiðendum
að þakka að hægt var að framleiða vopn til
að beita gegn nasistum (bls . 226) .
Höfundur reynir líka að klína allskyns
viðhorfum á kapítalismann, t .d . því að siðleg
hegðun „stingi í stúf“ við hugmyndafræði
þeirra sem aðhyllast frjálsan markað (bls .
71), þótt síðar geti óheflaður frjáls markaður
að vísu upprætt „óæskilega siði“ (bls . 188) .
Höfundur telur líka að stuðningsmenn hins
frjálsa markaðar haldi að tölvutæknin hafi
leyst nauðsynina á framleiðslu af hólmi (9 .
atriði), en slíkt viðhorf á miklu frekar við
um þá sem beinlínis vilja koma allri skítugri
og ófagurri framleiðslu sem lengst burt .
Auðvitað má gagnrýna kapítalismann og
hinn frjálsa markað en er ekki óþarfi að gera
öðrum upp einkennileg viðhorf og gagnrýna
þau svo?
Sumt í bókinni er samt gott . Höfundur
minnir á að aukin menntun, sérstaklega
háskólamenntun, sé ekki ávísun á hagsæld
í framtíðinni (17 . atriði) . Hann minnir á
mikilvægi þess að framleiða raunveruleg
verðmæti (bls . 288–289) . Hann gagnrýnir
á köflum samkvæmisdans hins opinbera
og atvinnulífs (sérstaklega stórfyrirtækja)
og bendir réttilega á að slíkt sé uppspretta
spillingar . Hinir góðu punktar hverfa samt
í hafsjó mótsagna og rangra fullyrðinga, því
miður . Heildarniðurstaðan er rit sem reynir
að vera frumlegt en er það ekki, fræðilegt og
mistekst, og vekja til umhugsunar en án þess
að skilja eftir sig neina skýra mynd af því sem
er að og hvað þarf að gera .
Bókin hefur engu að síður notið nokkurra
vinsælda og hlotið athygli víða . Hvernig
stendur á því? Hún er hvorki besta and-
kapítalíska gagnrýnin sem fyrir finnst né