Félagsbréf - 01.06.1963, Síða 44

þjóðfélaginu. Hann greinir skilmerki-
lega frá kvennamálum Snorra. Péturs-
sonar en ástir hans eru ekki gæddar
sama þokka og í fyrstu bókinni,
kærustur hans síðan heldur svip-
lausar og daufar, nema helzt Bogga.
Honum tekst vel að lýsa Þórólfi Is-
fjörð uppkomnum þótt sú manngerð
sé ef til vill ekki frumleg í bókmennt-
unum. Magnús Hallgrímsson er skýr
í sniðum þótt ekki risti sú mannlýsing
djúpt og svipuðu máli gegnir um Jósa-
fat kjötkaupmann. Kormákur kemur
furðu lítið við sögu þótt við séum
alltaf að frétta af honum annað veifið.
Ollu betur tekst höfundi að lýsa kon-
um þeim sem ekki eru lengur í blóma
lífsins: Halldóru skáldkonu og Karí-
tas, konu Jósafats. Halldóra verður
hæfilega lifandi, dularfull og ekki
öll þar sem hún er séð, hún er dregin
þeim púnktalistísku dráttum sem Stef-
áni lætur oft best við mannlýsingar.
Karítas verður einnig minnisverð per-
sóna þó hún sé fremur á yfirborðinu.
Höfundur notfærir sér ýmsa „sann-
sögulega“ atburði í frásögn sinni,
brottrekstur Kiljans af sviðinu í Iðnó
er hann las upp smásögu, slaginn
mikla eftir bæjarstjórnarfundinn í
nóvember 1932 og fleiri keimlíka at-
burði. Honum tekst mjög vel að fella
þessa viðburði inn í frásögnina án
þess nokkuð raskist.
Og þó að Snorri Pétursson verði
svona leiðinlegur þá er ekki hægt að
segja það sama um Stefán Jónsson.
Því þrátt fyrir allt er töluvert Iíf í
frásögninni, hæfilegur hraði og sífellt
er eitthvað að gerast. Sem þjóðlífs-
mynd er Vegurinn aS brúnni sönn
40 FÉLAGSBRÉF
það sem hún nær þótt hún bæti ekki
miklu við þá mynd sem við áttum áð-
ur.
VI.
Þótt Vegurinn aS brúnni sé dæmi-
gerð skáldsaga að formi, þá hefur hún
ýmis einkenni minningaverka í skáld-
sögubúningi. Henni svipar um sumt til
Fjallkirkju Gunnars Gunnarssonar.
Fólki er gjarnt að líta á sögur af
þessu tæi sem nokkurs konar sjálfsævi-
sögur höfundar og hefur þá jafn mikið
til síns máls og höfundarnir sjálfir
þegar þeir sverja og sárt við leggja
að sagan sé diktur einn. Það er að
vísu rangt að telja slík verk sjálfs-
ævisögur í þeim skilningi að rakinn sé
ferill höfundanna og greint frá við-
burðum úr lífi þeirra. En þau mætti
kalla sjálfssögu höfundarins me&
nokkrum rétti. Höfundarnir eru á viss-
an hátt að lýsa sjálfum sér, þroska-
ferli sínum og sálarlífi jafnt og um-
hverfi, þótt ekki þurfi þeir endilega
að eltast við hin ytri atvik úr ævi
sinni. (Þó kemur furðu oft í ljós þeg-
ar farið er að rannsaka málið að
sannsöguleg ytri atvik skjóta upp koll-
inum í slíkum verkum, meira eða
minna dulbúin).
Til eru tvær tegundir sjálfsævisögu:
sumir rita af hreinskilni og opnum
huga allt af létta og draga ekkert und-
an, aðrir skjóta sér undan, lýsa skil-
merkilega öðru fólki, ytra umhverfi
og öllum atburðum en sýna sjaldnast
inn í hug sinn og þannig verður sjálft
viðfangsefni verksins útundan. Ævi-
sögur af þeirri gerð geta að vísu orðið
greinargóð lýsing á aldarfari og tíðar-