Frón - 01.03.1945, Síða 11

Verkefni íslenzkra fræða
9
að eiga grundvöll sinn í því, að við höfum rækt þetta tvennt,
lengst af við óhagstæð ytri kjör, og höldum áfram að rækja.
Þess væri þá að vænta að íslenzka þjóðin hefði látið sitja í
fyrirrúmi fyrir flestu öðru, eftir að henni tók að vaxa fiskur um
hrygg, að reka stefnufasta menningarpólitík. Viðleitni á þessu
hefur verið nokkur, og þó miklu minni en skyldi, en einkum
hlýtur manni að sárna hversu óstyrkum og fálmandi höndum
einatt hefur verið tekið á verkefnunum og hve lítið oft hefur
orðið ágengt, stundum af því að allt hefur verið látið reka á
reiðanum, stundum af því að reynt hefur verið að reka flokka-
pólitík eða beina bitlingum undir yfirskini menningarþarfa,
stundum af því að illa vígir menn hafa verið settir til að verja
þau rúm þar sem mest var raunin. Því miður er hér sem ella,
að athafnir síðustu ára á Islandi standa fyrir okkur í miklu meiri
móðu en svo, að við vitum glöggt hvernig þessum málum er nú
komið, en virzt hefur okkur úr fjarlægðinni sem ráðnar hafi
verið bætur á sumum verstu misfellunum. Hins vegar verður
ekki sagt að mikið fari fyrir umræðum um framtíðarkröfur og
skipulag íslenzkra menningarmála í þeim tímaritaheftum sem
hingað hafa borizt, og væri þó full ástæða til að við reyndum á
þessum tímamótum að gera okkur Ijóst hvað við viljum og að
hverju við hljótum að stefna.
Hér verður aðeins vikið að fáum atriðum þessa fjölþætta máls.
Ég ætla mér einkanlega að drepa lítið eitt á íslenzk fræði, helzt
bókmenntarannsóknir og málfræði, og geta nokkurra verkefna
sem sízt þola bið. Miðstöðvar ])essara vísindaiðkana ber að
sjálfsögðu framar öllu að leita í háskólanum.
2. Háskóli íslands var stofnaður 1911, og jafnframt voru þar
settir á stofn tveir kennarastólar sem varða þetta mál, annar í
íslenzkri málfræði og menningarsögu, hinn í sögu íslands. Árið
1925 fékk háskólinn þar að auki fastan kennara í málfræði og
sögu íslenzkrar tungu. Á stríðsárunum hefur bætzt við nýtt
kennaraembætti í íslenzkri málfræði, og nýlega hefur frétzt að
stofnuð séu tvö dósentsembætti, annað í bókmenntum, hitt í
sögu; líklega mun þar átt við bókmenntir íslands og sögu, en
ekki þessar fræðigreinir almennt. Pá hefur háskólinn tvo menn
í hverri grein, tungu, bókmenntum og sögu, og má það heita
sæmilegur mannafli, en þó sízt of mikill þar sem hér er um að
ræða þau fræði sem helzt eiga að bera uppi vísindalíf háskólans